Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών: Τα μάτια όλης της Ελλάδας βρίσκονται στο διάστημα

Το πρώτο ερευνητικό επιστημονικό ίδρυμα της χώρας, που ιδρύθηκε πριν 180 χρόνια από τον Όθωνα , επισκέφθηκε πρόσφατα τα Κύθηρα . Και μιας και ήμουν εκεί είχα τη τύχη να παρακολουθήσω την ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα παρουσίαση που έκαναν 4 εξαιρετικοί επιστήμονες. Μια παρουσίαση που με έπεισε ότι η αστρονομία είναι μια επιστήμη μαγευτική . Μια επιστήμη που μας μυεί στα μυστικά του σύμπαντος και της απαρχής της ζωής, αφού πλέον είναι γνωστό ότι όλοι προερχόμαστε από αστρόσκονη... Και όπως έχει γράψει ο αείμνηστος αστροφυσικός Διονύσης Σιμόπουλος … «Το Σύμπαν είναι μια ιστορία χωρίς τέλος»

Και ήθελα να μοιραστώ μαζί σας κάποια ενδιαφέροντα πράγματα που δεν τα ήξερα .

Πρώτα από όλα το Αστεροσκοπείο δεν ασχολείται μόνο με το διάστημα

Μελετά επίσης την ατμόσφαιρα και επίγεια φαινόμενα όπως είναι οι σεισμοί. Διαθέτει αυτή τη στιγμή πάνω από 550 επίγειους μετρητικούς σταθμούς, που καλύπτουν όλη την Ελληνική επικράτεια. Ο δε Αρίσταρχος, ένα τεράστιο τηλεσκόπιο με φακό διαμέτρου 2,4 μ που βρίσκεται στο Χελμό είναι το 2ο μεγαλύτερο στην ηπειρωτική Ευρώπη Αλλά διαθέτοντας δέκτες δορυφορικών σημάτων έχει πρόσβαση και σε πληθώρα δορυφόρων για την άντληση δεδομένων υψηλής πιστότητας.

Στα πλαίσια αυτά έχει αναπτύξει υποδομές κλίμακας στο τομέα της πρόληψης και διαχείρισης έντονων φυσικών φαινομένων και καταστροφών.

Και σύντομα θα έχουμε ένα εθνικό παρατηρητήριο στα Αντικύθηρα προϋπολογισμού 23 εκ ευρώ . Μια εμβληματική ερευνητική υποδομή που θα συμβάλλει στην παρακολούθηση της κλιματικής αλλαγής και γεωφυσικών φαινομένων , όπως είναι η μεταφορά σκόνης από τη Σαχάρα Το νησί των Αντικυθήρων το οποίο βρίσκεται στο σταυροδρόμι των αέριων μαζών που προέρχονται από την έρημο Σαχάρα, το ηφαίστειο της Αίτνας και σημαντικές μεγαλουπόλεις της Μεσογείου, θεωρείται, ως ιδανικός τόπος συλλογής κλιματικών και γεωφυσικών δεδομένων λόγω της ελάχιστης ρύπανσης, της μικρής ανθρωπογενούς δραστηριότητας . Και έχει τη δυνατότητα να αναδειχθεί σε μια πρώτης τάξεως ερευνητική υποδομή, κατά τα πρότυπα του Συστήματος Παρακολούθησης του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού.

Για όλες τις επιστήμες το πιο σημαντικό είναι τα ερωτήματα που τίθενται

Από τον Πτολεμαίο και τον Αριστοτέλη μέχρι τον Χόκινς και από τα γεωκεντρικά συστήματα μέχρι και την παρατήρηση του αποήχου της Μεγάλης έκρηξης ( του Big Bing) κάναμε ένα γοητευτικό ταξίδι 2000 χρόνων όπου καταλάβαμε ότι τα σωστά ερωτήματα και η παρατήρηση είναι η βάση της επιστήμης .

Ο Πολωνός κληρικός Κοπέρνικος ήταν ο πρώτος που γύρω στα 1500 αμφισβήτησε τη «γεωκεντρικότητα» και έθεσε τους προβληματισμούς του στην επιστημονική κοινότητα.

.

Ο Γαλιλαίος με το πρώτο τηλεσκόπιο υπονόμευσε ακόμη περισσότερο τις αρχαίες θεωρίες. Αλλά η Εκκλησία έφερε σθεναρή αντίσταση Η μεγαλύτερη απόδειξη ήλθε από το Νεύτωνα με το νόμο της αδράνειας αλλά οι θεολογικοί προβληματισμοί περί κέντρου του σύμπαντος υπερνικήθηκαν 100 χρόνια μετά

Ο μηχανισμός των Αντικυθήρων και τα μυστικά του

Έμαθα και την ιστορία του περίφημου μηχανισμού που προβληματίζει και συναρπάζει τους ιστορικούς της επιστήμης και της τεχνολογίας.

Το 1900 σφουγγαράδες Συμιακοί ανακάλυψαν έξω από τα Αντικύθηρα ένα ναυάγιο με 40 αγάλματα (μεταξύ των οποίων και ο περίφημος Έφηβος) και 2 χρόνια μετά σε μια αποθήκη βρέθηκε παραπεταμένος ο περίφημος μηχανισμός. Ένα πολύπλοκο puzzle από 82 θραύσματα -γρανάζια.

Διεθνής έρευνα ξεκίνησε για την συναρμολόγηση και αποκρυπτογράφηση του πρώτου αναλογικού υπολογιστή που έχει μελετηθεί διεξοδικά και ραδιοφωτογραφηθεί εις βάθος με ακτίνες Χ και Γ από Έλληνες και ξένους επιστήμονες.

Ένα ξύλινο κουτί με μπρούτζινες μεταλλικές πλάκες μπροστά με κέντρο τη γη και τα ουράνια σώματα συμπεριλαμβανομένων των φάσεων της σελήνης σχεδιασμένο για να υπολογίζει τις κινήσεις και θέσεις των ουράνιων σωμάτων. Κάτι σαν Πλανητάριο. Ταυτόχρονα ήταν Σεληνιακό ημερολόγιο με πρόβλεψη των εκλείψεων καθώς και ημερολόγια για το πότε έπεφταν οι μεγάλοι αγώνες της αρχαιότητας.

Ο Μηχανισμός έχει γίνει αντικείμενο θαυμασμού εκατομμυρίων ανθρώπων αφού έχει φθάσει μέχρι το Πεκίνο αλλά λόγω της ευαίσθητης φύσης του κρίνεται σκόπιμο να μη μετακινείται εκτός Ελλάδος.

Το πρωτότυπο κοσμεί το Αρχαιολογικό Μουσείο κα ένα αντίγραφο βρίσκεται στα Κύθηρα.

Αυτό που βλέπουμε με γυμνό μάτι είναι μέρος μόνο αυτού που υπάρχει.

Η ατμόσφαιρα δεν είναι διαπερατή από όλο το φάσμα των ακτινοβολιών ( ευτυχώς πχ που δεν εκτιθέμεθα στην άκρως επικίνδυνη υπεριώδη ακτινοβολία που την απορρόφα το στρώμα του όζοντος -που ίσως θυμάστε ότι είχε κινδυνεύσει με τρύπες μέχρι πριν 20 χρόνια) Αυτό το φαινόμενο «αποκρύπτει» πολλά κομμάτια της πραγματικότητας. Αυτά που εκπέμπουν σε ακτινοβολίες -διαφορετικές από το οπτικό φως -που έχουν απορροφηθει από την ατμόσφαιρα.

Έτσι πέρα από τα αστέρια δε βλέπουμε με γυμνό μάτι το τι υπάρχει στο διάστημα, πράγμα που το κάνουν τα τηλεσκόπια που βλέπουν όλη τη γκάμα φωτός Σε κάθε μήκος κύματος βλέπετε ( από το υπέρυθρο και το οπτικό φως ως το υπεριώδες και τις ακτίνες χ ) αποκαλύπτονται διαφορετικές πτυχές της πραγματικότητας ( αστρική σκόνη, μαύρες οπές , αστέρια νετρονίων ).

Σήμερα λόγω ανθρωπογενούς φωτορύπανσης δε βλέπουμε ούτε τα μήκη κύματος του ορατού φωτός εξ ου και οι αστρονόμοι πάνε σε μέρη όπως στη Χιλή στη Χαβάη η στα Κανάρια νησιά για να στήσουν τα τηλεσκόπια. Σύντομα στην έρημο Ατακάμα στη Χιλή θα ανεγερθεί το ΕLT, το μεγαλύτερο «μάτι» που έχει ποτέ στραφεί στους ουρανούς. Ένα γιγαντιαίο τηλεσκόπιο με διάμετρο κατόπτρου 39 μέτρα και θόλο 85 μέτρων , με έκταση όσο ένα ποδοσφαιρικό γήπεδο. Ένα έργο αξίας 1 δις που αναμένεται να φέρει τη μεγαλύτερη επανάσταση στη κατανόηση της αρχέγονης φάσης αλλά και της εξέλιξης του σύμπαντος καθώς και πληροφορίες για τη πιθανότητα ύπαρξης πλανητών σε αλλά ηλιακά συστήματα φιλόξενων για το ανθρώπινο είδος.

Δε μπορώ να πω με σιγουριά για τους μαθητές που κατά βάση παρακολουθήσαν αυτή την εκδήλωση, εγώ πάντως λούστηκα με αστερόσκονη και ονειρεύτηκα αστρικά ταξίδια..