Δήμητρα Κονδύλη: «Οι ανισότητες υφίστανται, όχι όμως σε πρώτη ανάγνωση των αποφοίτων μιας επιστήμης»

Στην εποχή που διανύουμε η αισιοδοξία μπορεί να είναι δυσεύρετη ή ακόμη και να φαντάζει ως μια μακρινή, μη ρεαλιστική «πολυτελής αρετή». Ποιος μπορεί να είναι αισιόδοξος όταν όλα γύρω μας είναι λάθος κι όταν, εν έτει 2024, έχουμε δύο κομβικούς πολέμους να εκτυλίσσονται στην ευρύτερη περιοχή της Ευρώπης; Αν το δει κανείς από αυτή την σκοπιά, μόνο ένας άνθρωπος που φλερτάρει μεταξύ παραλογισμού και ψυχαναγκαστικής διατήρησης της ψυχραιμίας του, θα μπορούσε να είναι αισιόδοξος. Κι όμως, οι γυναίκες επιστήμονες γνωρίζουν πως τώρα πια μπορούν, όχι μόνο να υπάρξουν, αλλά και να διαπρέψουν. Σαν να μην είναι γυναίκες, σαν να μην γεννήθηκαν ποτέ με τα «λάθος» χρωμοσώματα.

Οι λέξεις επιμονή, υπομονή, περιέργεια, δύναμη και συστηματικότητα είναι όλες γένους θηλυκού. Ακόμη, είναι όλες γνωρίσματα της Δήμητρας Κονδύλη, της γυναίκας που αποδεικνύει ότι το επιχειρείν δεν έχει φύλο. Για εκείνη, σημασία έχει να αφουγκράζεται, όσο μπορεί τις ανάγκες των ατόμων με τα οποία συνεργάζεται ή συναναστρέφεται επαγγελματικά ή κοινωνικά. Ακόμη, ως γνήσια θηλυκία αρετή, αναγνωρίζει την ενσυναίσθηση, καθώς και ότι όλοι και όλες είμαστε ίσοι. Εξίσου, γνωρίζει ότι ζει σε ένα πολυπολιτισμικό περιβάλλον εργασίας και θέλει να αντλεί γνώση και εμπειρίες από αυτό. «Ο κόσμος μας είναι μικρός και εμείς μετεωρίτες» τονίζει χαρακτηριστικά.

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Γυναικών και Κοριτσιών στην Επιστήμη, η Ερευνήτρια εμπνέει με τα λεγόμενά της και κάνει κάθε γυναίκα που θέλει να διακριθεί να διαβάσει τη συνέντευξή της και δεύτερη και τρίτη φορά.

Κυρία Κονδύλη, η Διεθνής Ημέρα Γυναικών και Κοριτσιών στην Επιστήμη είναι μια ετήσια εορτή που τιμά τα επιτεύγματα και τις συνεισφορές γυναικών και κοριτσιών στους τομείς της επιστήμης, της τεχνολογίας, της μηχανικής και των μαθηματικών (STEM). Ποια είναι η μεγαλύτερη ευθύνη που φέρετε ως γυναίκα που διαπρέπει στον κλάδο της και ποιο είναι το μεγαλύτερο μήνυμα που θα θέλατε να προωθήσετε σήμερα με αφορμή αυτή τη γιορτή;

Με αφορμή τη γιορτή αυτή θα ήθελα να επισημάνω δύο ζητήματα που μου έρχονται αυτόματα στο μυαλό. Το ένα συναρτάται με τον αντίκτυπό της σε παγκόσμιο επίπεδο το οποίο δεν είμαι σε θέση να γνωρίζω δηλαδή αν επηρεάζει και σε ποιο σημείο της γης στάσεις και αντιλήψεις. Ως κοινωνική επιστήμων θα έλεγα ότι χρειάζεται χρόνος. Ο κοινωνικός χρόνος έχει άλλη διάσταση για να μετρήσεις οποιαδήποτε συνέπεια σε ένα κοινωνικό φαινόμενο. Συνεπώς, ακόμη και το γεγονός ότι η Διεθνής Ημέρα γυναικών και καροτσιών στην επιστήμη εφαρμόστηκε το 2015 από τον ΟΗΕ με την γενικότερη ιδέα της ισότητας και της βιωσιμότητας της ατζέντας 2030 με μότο « nooneleftbehind» είναι ακόμη πρώιμη ως ένδειξη αποτελεσμάτων. Αποτελεί εν τούτοις μια θετική και αισιόδοξη αρχή. Η αποτύπωση σε δεδομένα μας δείχνει ότι το 32% περίπου της παγκόσμιας ερευνητικής κοινότητας είναι γυναίκες. Επομένως έχουμε δρόμο ακόμη μπροστά μας. Στα καθ’ημάς τα ποσοστά είναι πολύ καλύτερα διότι σύμφωνα με στοιχεία του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης το 2021 οι γυναίκες αποτελούσαν το 42,8% του προσωπικού Έρευνας και Ανάπτυξης στην Ελλάδα, ένα από τα υψηλά ποσοστά στην ΕΕ27 που μας κατατάσσει στην 7η θέση μεταξύ των χωρών της ΕΕ27. Εμείς οι γυναίκες, νέες και μεγαλύτερες, έχουμε αποδείξει έμπρακτα ότι μπορούμε να τα καταφέρουμε το ίδιο καλά με τους άνδρες συναδέλφους μας και κυρίως ότι δεν υπάρχουν πλέον τείχη ανάμεσα στις επιστημονικές πειθαρχίες και αυτό μετά από την , αργή ίσως αλλά σταθερή, εμπέδωση της ισότητας και της συνεργασίας πέρα και πάνω από τα φύλα. Εκείνο που χρειάζεται, και αυτό ισχύει για κάθε νέο επιστήμονα /ερευνητή /ερευνήτρια, είναι να κυνηγάς το όνειρό σου και τους στόχους σου. Όταν θέλεις κάτι πραγματικά, τότε οι ορίζοντες είναι ανοικτοί.

Αν είχατε ελάχιστο χρόνο για να συστηθείτε σε κάποιον που θα ήθελε να σας γνωρίσει, ποια κομβικά σημεία από το βιογραφικό και τον χαρακτήρα σας θα μοιραζόσασταν και γιατί;

Είχα την τύχη να σπουδάσω σε ένα εκπαιδευτικό σύστημα ανοικτότερο από το ελληνικό τη δεκαετία του ’80 και όντας ξένη να κινηθώ με γνώμονα τη μύησή μου στη γνώση χωρίς να σκέφτομαι όμως την επαγγελματική εξέλιξη και το πως αυτά που μάθαινα θα συνδυάζονταν μεταξύ τους σε ένα συνεκτικό επαγγελματικό προφίλ. Σπούδασα στη Γαλλία κοινωνιολογία, πολιτικές επιστήμες και ανθρωπολογία έχοντας παρακολουθήσει ένα ετήσιο μεταπτυχιακό στην κοινωνική γεωγραφία χωρίς την πιστοποίηση διότι έτυχε να διδάσκουν εκείνη τη χρονιά εξαίρετοι επιστήμονες από τη Γαλλία αλλά και τις ΗΠΑ. Από όλες αυτές στις σπουδές επικεντρώθηκα στη μεθοδολογία και την διεξαγωγή κοινωνικών ερευνών. Με την επιστροφή μου στην Ελλάδα το 1997 η καλή μου τύχη με έφερε στο Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών και σε ένα νεωτερικό για την εποχή εκείνη αντικείμενο, που ήταν η ανάπτυξη ερευνητικών υποδομών στις κοινωνικές επιστήμες. Από τότε, κάθε ερευνητικό εγχείρημά μου συνδέεται με αυτό το αντικείμενο που είναι μια νέα πρόσληψη της διεξαγωγής της κοινωνικής έρευνας με τεκμηρίωση, διαφάνεια και το μέλημα, πέραν της αρχικής ερευνητικής/επιστημονικής ομάδας, να μπορούν εν συνεχεία άλλοι και άλλες ερευνητές και ερευνήτριες να επαναχρησιμοποιήσουν ή απλά να εμπνευστούν και να προχωρήσουν το αρχικό αποτέλεσμα. Θα έλεγα ότι η αναμέτρηση και η πρόκληση ταίριαζε στον χαρακτήρα μου γιατί η έρευνα συνδυάζει δύο πράγματα που με κινητοποιούν, την περιέργεια για την κοινωνική συγκυρία και την ομαδική δουλειά. Και επιπλέον η δουλειά στον τομέα των ερευνητικών υποδομών, των Αρχείων όπως ονομάζονταν παλαιότερα ή Αποθετηρίων στις ημέρες μας, είναι και ένα μέσον η επιστημονική δουλειά να λειτουργεί ως φύλακας της συλλογικής μνήμης. Αυτή η συνεχής εναλλαγή μεταξύ παρελθόντος, παρόντος με τις συνεχείς μεθοδολογικές εξελίξεις και την ανάπτυξή των δεδομένων σε κινητοποιεί και σου ανοίγει ένα μικρό παράθυρο στο μέλλον. Ένα μέλλον επιστήμης στο οποίο δεν θα ανήκω λόγω το πεπερασμένου της ηλικίας και του αποθεματικού γνώσης αλλά θα έχει κάπως αλληλεπιδράσει /επηρεάσει τις νέες επιστημόνισσες και επιστήμονες των κοινωνικών επιστημών στη χώρα.

Ποια είναι τα χαρακτηριστικά που συνθέτουν το επαγγελματικό σας προφίλ; Αναρωτιέμαι αν χρειάστηκε να δουλέψετε διπλά και τριπλά προκειμένου να καθιερωθείτε στο επάγγελμά σας.

Πειθαρχία ως προς τις συνεχείς καταληκτικές ημερομηνίες των επαγγελματικών ημερομηνιών, η ανοικτότητα και η ευελιξία του να συνεργάζομαι με διαφορετικές επιστημονικές ειδικότητες εντός και εκτός χώρας. Αρκετό διάβασμα για να μπορώ να παρακολουθώ, όσο είναι εφικτό, τις εξελίξεις, θεωρητικές και τεχνολογικές του τομέα μου. Και ενθουσιασμός γιατί μου άρεσε και εξακολουθεί να μου αρέσει πολύ δουλειά μου. Νομίζω ότι η δουλειά ισχύει για κάθε ερευνητή και ερευνήτρια, ανεξαρτήτως φύλου. Ε, για τις γυναίκες αυτό είναι λίγο εντονότερο. Για μένα, επειδή λόγω του αντικειμένου σε εθνικό επίπεδο στην ομάδα η αναλογία ανδρών γυναικών δεν ήταν ίση, ίσως χρειάστηκε λίγο παραπάνω γιατί συνυπήρχαν ταυτόχρονα και πάντα με τις οικογενειακές μου δεσμεύσεις και προτεραιότητες.

Ποιο είναι το πιο σημαντικό πράγμα πάνω στο οποίο εργάζεστε αυτή τη στιγμή, και, εκτός από συνέπεια και πειθαρχία,με ποιες αξίες πορεύεστε προκειμένου να φέρετε εις πέρας ένα project;

Είναι πολλά και διαφορετικά τα ερευνητικά έργα στα οποία εργάζομαι αυτήν τη στιγμή. Μεταξύ αυτών το κοινό στοιχείο είναι η διεπιστημονικότητα, γιατί τα τελευταία χρόνια λόγω της έντασης μετακίνησης των πληθυσμών και της μετανάστευσης όπως και της πανδημίας, βρεθήκαμε να δουλεύουμε σε ζητήματα μετανάστευσης και μελέτης της πανδημίας Covid, πάντα υπό την οπτική συλλογής και επεξεργασίας κοινωνικών δεδομένων σε συνομιλία με τους κλάδους της επιστήμης των δεδομένων, των επιστημών της υγείας, πέραν των κοινωνικών επιστημών (κοινωνιολόγοι, ψυχολόγοι, οικονομολόγοι), προσπαθώντας να βρούμε έναν κοινό τόπο για την εξαγωγή τεκμηριωμένων επιστημονικών πορισμάτων, που δυνητικά θα βοηθήσουν στην άσκηση αποτελεσματικών πολιτικών στις κοινωνίες των διαρκών κρίσεων και μετακρίσεων που διανύουμε. Τέλος, αυτήν την εποχή ετοιμάζουμε μια μεγάλη πρόταση, το κύκνειο και βασικότερο έργο για μένα, που είναι η συνέχιση των ερευνητικών υποδομών για τις κοινωνικές επιστήμες στην Ελλάδα και η τελευταία συμμετοχή μου σε αυτό για τα επόμενα χρόνια. Για να είναι δημιουργική η συμμετοχή σε ένα project χρειάζεται οργάνωση, ευελιξία, χρόνος που αφιερώνεις και δεν περιορίζεται από τις συμβατικές ώρες εργασίας, διευθέτηση και ευελιξία και συναίνεση στις εργασιακές και προσωπικές σχέσεις, ενδιαφέρον και προσπάθεια να κατανοείς αυτά που πρεσβεύουν και φέρνουν στο έργο οι διαφορετικές ομάδες που συχνότερα είναι πολυάριθμες και από πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Ένα επίσης σημαντικό τμήμα έγκειται στα logistics του. Ευτυχώς αυτό το κομμάτι διευθετείται σε συνεργασία και με συναδέλφους σε αρμόδια τμήματα, η συμβολή των οποίων είναι καθοριστική σχεδόν όπως και η συμβολή της ερευνητικής ομάδας. Δεν αρκεί να φέρεις εις πέρας επιτυχημένα ένα έργο, πρέπει αυτό να αποδεικνύεται και στο κομμάτι της διαχείρισης των ανθρώπινων όσο και των υλικών πόρων που απαιτούνται. Υπάρχει μια μεγάλη γραφειοκρατία που ορθά αλλά και μη ορθολογικά , κάποιες φορές είναι αναγκαία για την υλοποίηση ενός ερευνητικού έργου.

Ανάμεσα σε πολλά σημαντικά πράγματα, βλέπουμε πως έχετε συντονίσει ευρωπαϊκά και εθνικά προγράμματα, έχετε συμμετάσχει ως κύρια ερευνήτρια σε περισσότερα από τριάντα έργα και έχετε συμμετάσχει επίσης σε πολλά εθνικά και διεθνή επιστημονικά συνέδρια και ημερίδες. Ποια ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση που κληθήκατε να αντιμετωπίσετε στη διαδρομή σας η οποία ωστόσο αποτελεί παράσημο και σημείο αναφοράς σε κάθε σας βήμα;

Προτιμώ να δώσω την αισιόδοξη πλευρά αυτών των προκλήσεων. Πριν κάποια χρόνια τα πάνελ με τη συμμετοχή ας πούμε μόνο ανδρών, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό ήταν αρκετά συνηθισμένα και η επίτευξη μιας κατά φύλο ισορροπίας δεν ήταν το βασικό ζητούμενο ως προς τη συγκρότηση αυτών των πάνελ. Σήμερα, στο εξωτερικό και σε ικανοποιητικό βαθμό και στην Ελλάδα, αυτό αποτελεί επιδίωξη. Ήταν πριν ένδεκα χρόνια σε μια μεγάλη συνάντηση εκπροσώπων της σημαντικότερης ευρωπαϊκής σύμπραξης Αρχείων κοινωνικο-οικονομικών δεδομένων των κοινωνικών επιστημών σε ένα διεθνές συνέδριο στην Λισαβώνα. Το βασικό πάνελ ήταν συνάδελφοι, όλοι άνδρες από χώρες της κεντρικής και βόρειας Ευρώπης, στην περίοδο της κοινωνικο οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα. Την πρώτη ημέρα με καλεί ένας πολύ σημαντικός επιστήμονας βόρειας χώρας και πρωτεργάτης στην εδραίωση των αρχείων κοινωνικών δεδομένων ανά τον κόσμο αλλά και ειδικότερα στην Ευρώπη και μου ζητά να συμμετάσχω στο πάνελ. Ήταν μια συμβολική κίνηση σε πολλά επίπεδα που με συγκίνησε και «εκ μέρους» της μικρής και δύσκολης ελληνικής πραγματικότητας εκείνης της εποχής. Επιθυμούσε η παρέμβασή μου να αναδεικνύει ταυτόχρονα τη συμμετοχή και των υπολοίπων γυναικών συναδέλφων στο εγχείρημα καθώς και την εκπροσώπηση του Νότου της Ευρώπης και τον ρόλο μας σε αυτήν την προσπάθεια. Και θεώρησε ότι η διπλή μου ιδιότητα και η έως τότε συμμετοχή μου στην προσπάθεια αυτή θα μπορούσε να περάσει ένα μήνυμα στην ευρύτερη κοινότητά μας. Θα έλεγα λοιπόν ότι οι προκλήσεις μπορεί να είναι ποικίλες. Άλλοτε ως προς το φύλο, άλλοτε ως προς την χώρα σε ευρύτερους σχηματισμούς, άλλοτε ως προς το ίδιο το επιστημονικό αντικείμενο. Όταν κανείς ασχολείται με την διαχείριση των δεδομένων, τουλάχιστον στον δικό μου τομέα, των κοινωνικών επιστημών δηλαδή, τέθηκαν και τίθενται ακόμη σε ένα βαθμό, ζητήματα αλλαγής κουλτούρας, να πείσεις δηλαδή την κοινότητα των ομολόγων σου ότι ο διαμοιρασμός των δεδομένων μιας έρευνάς σου είναι επωφελής διαδικασία που εξυπηρετεί την πρόοδο της έρευνας και της επιστήμης, προάγει την διαφάνεια και την υπεύθυνη έρευνα και κεφαλαιοποιεί τους πόρους και τους σκοπούς για τους οποίους παρήχθη.

Για χρόνια πρωταγωνιστεί μια ερώτηση κλισέ αναφορικά με το πώς μια γυναίκα συνδυάζει προσωπική ζωή και καριέρα. Σαφέστατα και μια γυναίκα μπορεί να ανταπεξέλθει σε όλους της τους ρόλους αφού το θέλει όπως αποδεικνύεται καθημερινά. Αναρωτιέται ωστόσο εύλογα κανείς αναφορικά με το ποια ήταν η μεγαλύτερη θυσία που κάνατε προκειμένου να κυνηγήσετε και να κατακτήσετε τους στόχους σας καθώς και πώς είναι μια τυπική σας ημέρα; Υπάρχει κάτι που «χάνετε» καθημερινά;

Δεν θα χρησιμοποιούσα τον όρο «θυσίες», μου φαίνεται βαρύς όταν έχεις την τύχη να εργάζεσαι στην έρευνα. Θα έλεγα «επιλογές», που, κάποιες φορές, κόστισαν ή κοστίζουν στον προσωπικό σου χρόνο. Όταν τα παιδιά μου - έχω δύο γιούς - ήταν μικρότερα, χρειάστηκε να «πάρω» από τον δικό τους χρόνο, κυρίως τον χρόνο των διακοπών. Γιατί και σε αυτήν την περίοδο χαλάρωσης κάτι όφειλα να ολοκληρώσω και να έχω τον υπολογιστή μου όπου και να ήμασταν. Οι ενοχές ήταν και είναι ακόμη ένα συναίσθημα σαν παράπλευρη απώλεια, γιατί ένοιωθα και νοιώθω ότι συχνά δεν είμαι εντελώς στην παρούσα στιγμή. Και αν και χαρούμενος, αισιόδοξος άνθρωπος, η αίσθηση του ανεπαρκούς αιωρεείται σε διάφορες εκφάνσεις της ιδιωτικής ή της επαγγελματικής ζωής. Θα ήθελα περισσότερες συναντήσεις με φίλες και φίλους, περισσότερη ηρεμία γιατί πάντα κάτι έμενε σε εκκρεμότητα. Οι ημέρες μου ήταν πολύ μεγάλες από νωρίς το πρωί μέχρι αργά το βράδυ. Υπήρξαν και οι επιλογές της οικογένειας που κόστισαν σε επαγγελματικό επίπεδο, κάποιες φορές. Αλλά συνεχώς επιλογές δεν καλούμεθα τελικά να κάνουμε, έτσι δεν είναι; Σήμερα έχω την ελευθερία του χρόνου, αφιερώνω τον χρόνο που απαιτείται στη χαρά της εργασίας μιας και δεν υπάρχουν εξαρτώμενα μέλη στην οικογένεια, είναι πλέον ενήλικες.

Είναι γεγονός ότι οι ανισότητες μεταξύ των φύλων εξακολουθούν να υφίστανται σε διάφορες πτυχές του τοπίου της επιστήμης, της έρευνας και της τεχνολογίας: Παρά τη ζήτηση για δεξιότητες σε αυτούς τους τομείς, οι γυναίκες εξακολουθούν να αντιπροσωπεύουν μικρότερο ποσοστό κι έτσι η ανισότητα διαιωνίζεται. Ποιες ήταν οι μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίσατε -και που σχετίζονται με το φύλο, κατά τη διάρκεια της καριέρας σας και ποια η εκτίμησή σας για τα ποσοστά και την αναλογία άντρας/ γυναίκα στον τομέα της επιστήμης και έρευνας βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα;

Οι ανισότητες υφίστανται, όχι όμως σε πρώτη ανάγνωση των αποφοίτων μιας επιστήμης. Τουλάχιστον στις κοινωνικές επιστήμες την τελευταία τριακονταετία, σε κάποιες σχολές μπορεί και να υπερτερούν οι γυναίκες. Το πρόβλημα εμφανίζεται στην ανάληψη των καθηκόντων σε θέσεις ευθύνης και εξουσίας, σε θέση επιστημονικών υπευθύνων ερευνητικών έργων, στη διοίκηση οργανισμών. Βρίσκομαι σε έναν ερευνητικό χώρο όπου μέχρι πρότινος οι γυναίκες ναι μεν υπερτερούσαν σε όλες τις ερευνητικές βαθμίδες όχι όμως και στις θέσεις ευθύνης και εξουσίας. Στο ΕΚΚΕ, στα 65 σχεδόν χρόνια λειτουργίας του, διευθύντριες και πρόεδροι διοικητικών συμβουλίων υπήρξαν μόνο δύο. Η δεύτερη εξ αυτών είναι η σημερινή πρόεδρος και αυτό αποτελεί πολύ θετική εξέλιξη. Το ίδιο ισχύει και σε άλλα ερευνητικά κέντρα και στα πανεπιστήμια: η αναλογία αυτή είναι ισχνή ως προς τις γυναίκες. Μακροπρόθεσμα αισιοδοξώ ότι η αναλογία στις θέσεις εξουσίας θα αλλάξει, γιατί το θεσμικό πλαίσιο συμβάλλει πλέον στην αλλαγή των συσχετισμών. Για μένα προσωπικά δεν θα έλεγα ότι υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο παράδειγμα, είναι κάποιες άρρητες συμπεριφορές σε σχέση με άνδρες συναδέλφους και κυρίως από το ευρύτερο εργασιακό περιβάλλον και όχι με τους συναδέλφους με τους οποίους συνεργάζομαι άμεσα. Στον ευρωπαϊκό χώρο έρευνας στον δικό μου τομέα, το ποσοστό γυναικών στις υψηλότερες θέσεις ιεραρχίας αλλάζει με αυξανόμενη παρουσία γυναικών σε όλα τα όργανα διοίκησης σε σχέση με είκοσι χρόνια πριν. Αυτό που μεταβάλλεται με αργό ρυθμό είναι το γεγονός ότι η γυναίκα χρειάζεται να αποδεικνύει με περισσότερη ορμή και σθένος την αξία της ενώ αναπτύσσει ικανότητες «πολυ-εργαλείου» (έκφραση καταξιωμένης συναδέλφου) ανάμεσα στις πολλαπλές σφαίρες της ζωής της. Και μόνο το γεγονός αφεαυτό, που είναι στη βάση της ερώτησής σας, το αποδεικνύει. Θα γινόταν μια τέτοια ερώτησε σε άνδρα συνάδελφο;

Θα θέλατε να αναφέρετε οποιαδήποτε γυναίκα επιστήμονα / δασκάλα / συνάδελφο / συγγενή που σας ενέπνευσε να κυνηγήσετε τους στόχους σας στην καριέρα σας; Πόσο σημαντικό πιστεύετε ότι είναι να έχουμε αυτά τα πρότυπα αλλά και να αναγνωρίζουμε την αξία τους στο πώς μάς παρακίνησαν;

Noμίζω ότι η παρακίνηση και η έμπνευση πολλών ανθρώπων έχουν φωτίσει τις ζωές των περισσοτέρων από εμάς, και δεν αποτελώ εξαίρεση. Η μητέρα μου και η γιαγιά μου με παρότρυναν από μικρή λέγοντάς μου ότι η επιλογή έχει ένα μόνο μονοπάτι, σπουδές με επαγγελματική καριέρα. Όταν αποφάσισα να μην δώσω εισαγωγικές εξετάσεις αλλά να σπουδάσω κοινωνιολογία προπτυχιακά στη Γαλλία, με στήριξαν στην απόφασή μου. Αντίθετα ακόμη και καθηγητές μου είχαν άποψη και δεν μου έδιναν συστατικές επιστολές στην αρχή (ήμουν Γ’Λυκείου) για να ετοιμάσω το ντοσιέ εγγραφής μου, διότι θεωρούσαν ότι οι καλοί μαθητές και μαθήτριες σπουδάζουν νομική ή ιατρική κ.ά. Για τις νεώτερες αναγνώστριες να διευκρινίσω ότι το ίντερνετ δεν υπήρχε, οπότε όλα διαμεσολαβούνταν από τα χειρόγραφες αιτήσεις, ταχυδρομείο, μεταφραστικό τμήμα του ΥΠΕΞ ακόμη και αν μπορούσες να μεταφράσεις τα έγγραφα κ.ά. Μερικές φορές οι γυναίκες υπήρξαν πιο ριζοσπαστικές και όπως πολλές γυναίκες του 20^ου αιώνα θεωρούσαν την οικονομική /επαγγελματική ανεξαρτησία και χειραφέτηση των κοριτσιών την ύψιστη επιδίωξη.

Υπήρξα τυχερή γιατί στα χρόνια των σπουδών μου είχα την ευκαιρία, μέσω της καθηγήτριας μου Κοινωνιολογίας της F.P. Lévy, φεμινίστριας, ανύπανδρης μητέρας που μεγάλωνε μόνη τον γιό της (έχοντας γράψει ένα εξαιρετικό βιβλίο σχετικά με τα παιδιά εκτός γάμου), εβραία με πατέρα θύμα στο στρατόπεδο του Αουσβιτς, να συναντήσω στο σπίτι της αρκετές γυναίκες και άνδρες της γαλλικής διανόησης της δεκαετίας του ’80 στο Παρίσι. Οι πολιτικές επιστήμες ήταν δική της παρότρυνση γιατί πίστευε ότι θα μπορούσα να ανταπεξέλθω σε εντατικό πρόγραμμα και σε μια δύσκολη περίοδο με κινητοποίησε και με προστάτευσε. Πιστεύω, όπως πίστευε και η Francoise, ότι η κουλτούρα είναι αυτό που νοηματοδοτεί την ύπαρξη πέραν της γνώσης, όταν δεν θυμάσαι πια - ή κάπως έτσι. Είχα και έχω φίλες από τα φοιτητικά μου χρόνια που το παράδειγμα της επιστημονικής τους πορείας υπήρξε έμπνευση για μένα και επικοινωνούμε, όπου και αν βρίσκεται καθεμία μας.

Η ημέρα υπογραμμίζει τη σημασία της επίτευξης της ισότητας των φύλων στους κλάδους STEM, ενθαρρύνοντας τις ίσες ευκαιρίες για γυναίκες και κορίτσια στην επιστημονική εκπαίδευση και επαγγελματική σταδιοδρομία. Ποια συμβουλή θα θέλατε να δώσετε σε όλες τις νεαρές κοπέλες εκεί έξω που σκέφτονται να ακολουθήσουν μια καριέρα στην επιστήμη ή την τεχνολογία;

Να είναι σε θέση να εκπληρώσουν τους στόχους τους, να σπουδάσουν ή και ευρύτερα να ακολουθήσουν όποια επαγγελματική σταδιοδρομία ανταποκρίνεται στις δεξιότητες, τις επιθυμίες που έχουν, αναφέρομαι πάντα βέβαια σε κοινωνίες εκκοσμίκευσης. Πέραν των δικών μας κοινωνιών, δεν είμαι σε θέση να γνωρίζω. Αυτό που γνωρίζω είναι ότι πληθαίνουν σε παγκόσμιο επίπεδο τα ποσοστά γυναικών επιστημόνων.

Hashtags όπως το #WomenInScience και το #GirlsInSTEM θα χρησιμοποιηθούν από άτομα από όλο τον κόσμο προκειμένου να τιμήσουν την ημέρα και τα επιτεύγματα γυναικών στον τομέα της επιστήμης. Αν έπρεπε να συνοδέψετε το δικό σας hashtag με αφορμή την ημέρα με μια λεζάντα που να απαντά στο «Τι σας κάνει περισσότερο περήφανη που είστε μια δυναμική γυναίκα στην επιστήμη», τι θα γράφατε;

Θα χρησιμοποιούσα τον εύκολο και προφανή δρόμο, τα μηνύματα που μόλις προαναφέρατε.

Κυρία Κονδύλη, την ημέρα αυτή, γιορτάζουμε τις γυναίκες που «έσπασαν» γυάλινες οροφές και άνοιξαν το δρόμο για τις μελλοντικές γενιές επιστημόνων. Είναι μια ευκαιρία να υπενθύμιση περί ισότητας των φύλων στην επιστήμη και να ενθαρρύνουμε τα νεαρά μυαλά να εξερευνήσουν τις ατελείωτες δυνατότητες του STEM. Ποια είναι τα 5 βασικά κομβικά σημεία που πρέπει να λάβει υπόψιν της η πολιτεία για ένα καλύτερο μέλλον με αφορμή αυτή την ημέρα;

α) Ας σκεφτούμε με βάση φυσικά την αξιοκρατία την ποσόστωση των φύλων όπου αυτό είναι εφικτό,

β) Μέτρα πολιτικής που διευκολύνουν στην πράξη τη συμφιλίωση οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής για τις μητέρες επιστήμονες. Η πανδημία του κορωνοϊού απέδειξε ότι οι γυναίκες υστέρησαν στις επιστημονικές δημοσιεύσεις έναντι των ανδρών συναδέλφων εκείνη την περίοδο, για λόγους που μπορεί καθένας και καθεμία από εμάς να αντιληφθεί,

γ) Εφαρμογή και παρακολούθηση του έργου των Επιτροπών Ισότητας και Διακρίσεων κατά Φύλο, με την έννοια ότι η εμπειρία τους θα πρέπει να αποτυπώνεται στη συνέχεια με συγκεκριμένα μέτρα άσκησης πολιτικής.

δ) Καμπάνιες ενημέρωσης διότι η αλλαγή κουλτούρας επιτυγχάνεται μέσα από την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση.

01

03