Η αξία της υποψηφιότητας της Έρσης Σωτηροπούλου για Νόμπελ Λογοτεχνίας ξεπερνά κάθε προγνωστικό

Η υποψηφιότητα της Έρσης Σωτηροπούλου για το Νόμπελ Λογοτεχνίας αποτελεί σπουδαία στιγμή για τη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία και την αναγνώριση των γυναικών. Εάν τελικά τιμηθεί με το κορυφαίο βραβείο, θα γίνει η πρώτη Ελληνίδα που θα λάβει αυτή τη διάκριση, κάτι που προσδίδει ιδιαίτερη βαρύτητα στην αναγνώριση του έργου της, όχι μόνο ως προς τη σημασία του για την ίδια και την καριέρα της, αλλά και ως προς τον συμβολισμό της ενδυνάμωσης των γυναικών σε έναν χώρο όπου κυριαρχούσαν παραδοσιακά οι άντρες.

Οι δύο Έλληνες νικητές του Νόμπελ

Το 1963, ο ποιητής Γιώργος Σεφέρης έγινε ο πρώτος Έλληνας που τιμήθηκε με το βραβείο για το ποιητικό του έργο, το οποίο αποτύπωνε τις αξίες της ελληνικής παράδοσης, τη μεσογειακή κουλτούρα και την πολιτική σκέψη της εποχής του, τον προβληματισμό της ταυτότητας, του ανθρώπινου πόνου και της ελευθερίας. Η ποίηση του Σεφέρη είναι βαθιά συνδεδεμένη με την ελληνική γη και την ιστορία, ενώ εκφράζει διαχρονικά μηνύματα για την ανθρώπινη ύπαρξη, κάτι που εκτιμήθηκε από τη Σουηδική Ακαδημία.

Το 1979, ο Οδυσσέας Ελύτης, ο άλλος μας κορυφαίος ποιητής, έλαβε επίσης το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Το έργο του συνδυάζει τον υπαρξισμό και τη μοντέρνα ελληνική ταυτότητα με έναν βαθιά λυρικό τρόπο. Η Σαουδική Ακαδημία αναγνώρισε τον τρόπο με τον οποίο εξερευνούσε τον κόσμο των αισθήσεων και της ελληνικής παράδοσης.

Η προσθήκη της Έρσης Σωτηροπούλου σε αυτή την ιστορική λίστα θα εμπλουτίσει την κληρονομιά της χώρας μας και θα ενισχύσει την εικόνα της ελληνικής λογοτεχνίας στη διεθνή σκηνή.

Γυναικείες υποψηφιότητες για το Νόμπελ Λογοτεχνίας

Η διαδικασία για την υποψηφιότητα για Νόμπελ Λογοτεχνίας ξεκινά με την πρόταση ενός υποψηφίου από άτομα όπως μέλη ακαδημιών, καθηγητές λογοτεχνίας, προηγούμενοι βραβευθέντες και πρόεδροι συγγραφικών οργανώσεων. Η Σουηδική Ακαδημία αξιολογεί τις προτάσεις, μελετά το έργο των υποψηφίων και ψηφίζει τον νικητή. Η διαδικασία είναι απόρρητη και τα ονόματα των υποψηφίων δεν αποκαλύπτονται για 50 χρόνια.

Αν και τα ονόματα των υποψηφίων για το Νόμπελ παραμένουν απόρρητα για 5 δεκαετίες, με βάση τους κανονισμούς της Σουηδικής Ακαδημίας, έχουν υπάρξει εικασίες για πιθανές υποψηφιότητες Ελληνίδων στο παρελθόν. Πιο γνωστό παράδειγμα είναι η Κική Δημουλά, μια από τις σημαντικότερες ποιήτριες της σύγχρονης Ελλάδας, η οποία απέκτησε ευρεία αναγνώριση τόσο στην Ελλάδα όσο και διεθνώς.

Αν και δεν επιβεβαιώθηκε ποτέ ως υποψήφια για το Νόμπελ, υπήρξαν πολλές φήμες που την τοποθετούσαν μεταξύ των πιθανών διακριθέντων, κυρίως λόγω των μεγάλων διεθνών διακρίσεων που είχε λάβει στη διάρκεια της καριέρας της. Ωστόσο, μέχρι στιγμής καμία Ελληνίδα δεν έχει καταφέρει να φτάσει στη βράβευση.

Οι διακρίσεις της Έρσης Σωτηροπούλου

Γεννημένη το 1953 στην Πάτρα, η Έρση Σωτηροπούλου σπούδασε Φιλοσοφία και Πολιτιστική Ανθρωπολογία στη Φλωρεντία και εργάστηκε ως μορφωτική σύμβουλος στην ελληνική πρεσβεία στη Ρώμη. Εκτός από καταξιωμένη πεζογράφος διεθνώς, είναι και μαμά δύο παιδιών. Κάτοικος της Πλάκας, έχει κερδίσει πολλαπλές διακρίσεις για το λογοτεχνικό της έργο, εντός και εκτός Ελλάδας. Σημαντικότερη αναγνώριση αποτελεί το «Τι μένει από τη νύχτα» (Εκδόσεις Πατάκη, 2015), το οποίο αναφέρεται στην παραμονή του ποιητή Κ.Π. Καβάφη στο Παρίσι. Το βιβλίο αυτό έχει αποσπάσει εξαιρετικές κριτικές, ενώ μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες και προκάλεσε ενδιαφέρον στο εξωτερικό.

Έχει βραβευτεί δύο φορές με το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας, το ανώτατο βραβείο που απονέμει η ελληνική πολιτεία στους συγγραφείς. Το 2012 κέρδισε το βραβείο για το μυθιστόρημά της «Ζιγκ-ζαγκ στις νερατζιές» (Εκδόσεις Πατάκη, επανέκδοση, 2020) ενώ μεταξύ πολλών άλλων διακρίσεων, έχει τιμηθεί και με το Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών. Οι διεθνείς της διακρίσεις περιλαμβάνουν το ιταλικό βραβείο Premio Mediterraneo και το Premio Brancati, που απονέμεται σε συγγραφείς που έχουν σημαντική επιρροή στη Μεσόγειο.

Από τις Εκδόσεις Πατάκη κυκλοφορούν επίσης τα μυθιστορήματά της Η φάρσα (2010, νέα έκδοση) και Μπορείς; (2017, Βραβείο Literature.gr Ελληνική Λογοτεχνική Φράση της Χρονιάς), το ποιητικό έργο Άνθρωπος στη θάλασσα (2018) και η συλλογή διηγημάτων Η τέχνη να μην αισθάνεσαι τίποτα (2022).

Τα βιβλία της έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες και έχουν κυκλοφορήσει σε σημαντικούς εκδοτικούς οίκους στο εξωτερικό, συμβάλλοντας στη διεθνή προβολή της ελληνικής λογοτεχνίας. Η μακρά πορεία της και οι διακρίσεις της τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό δείχνουν ότι πρόκειται για μια συγγραφέα με σταθερή αναγνώριση και επιρροή.

Τι έχει πει σε συνεντεύξεις της

Η Έρση Σωτηροπούλου έχει αναφερθεί αρκετές φορές στη δημιουργική της διαδικασία και τις απόψεις της για τη λογοτεχνία. Σε συνεντεύξεις της σε ελληνικά και διεθνή μέσα ενημέρωσης, έχει εκφραστεί για το καταφύγιο της τέχνης και τα ερωτήματα που «αυτή» θέτει.

Σε συνέντευξη που έδωσε στο Βήμα και στον Γρηγόρη Μπέκο πριν από έναν χρόνο είχε πει περί ελευθερίας:

«Ελευθερία σημαίνει να είμαστε ελεύθεροι ακόμα κι από τον εαυτό μας, από τις μικρές μας συνήθειες κι εκείνες τις βολικές πεποιθήσεις που με τον καιρό γίνονται τα δεκανίκια μας. Ζούμε σε μια παράξενη εποχή, η επικοινωνία είναι ασταμάτητη ενώ απομακρυνόμαστε. Η τέχνη να μην αισθάνεσαι τίποτα μοιάζει να απλώνεται σαν τον λεκέ που δεν σβήνει. Δεν υπάρχει εντελώς αδιάφορος άνθρωπος, υπάρχουν εκείνοι που βάζουν έναν στόχο και στον βωμό αυτού του στόχου απωθούν οποιαδήποτε συγκίνηση. Ή κάποιοι άλλοι που τους κόβονται τα γόνατα στη θέα ενός αδέσποτου σκυλιού ενώ δίπλα τους αδέσποτα παιδιά και πεινασμένα περνάνε σαν φιγούρες από θέατρο σκιών. Τα χρόνια της κρίσης μάς σημάδεψαν. Πέρα από τη φτώχεια, την ανεργία και τη διάλυση, πιστεύω προκάλεσε μια βαθιά ρωγμή στη συνείδησή μας, στην ταυτότητά μας ως χώρα. Μια ταυτότητα βέβαια που κάπου χώλαινε, που έμπαζε νερά γιατί είμαστε έλληνες καταφερτζήδες και ταυτόχρονα η κοιτίδα του πολιτισμού»

Μιλώντας στο Λογοτεχνικό Περιοδικό της Ιταλίας, αναφέρθηκε στο έργο της ως μια «αδιάκοπη εξερεύνηση της ανθρώπινης φύσης», υπογραμμίζοντας ότι η λογοτεχνία δεν είναι απλώς ψυχαγωγία αλλά μια βαθύτερη διαδικασία κριτικής σκέψης.

Η τεράστια σημασία της βράβευσής της

Η πιθανή βράβευση της Έρσης Σωτηροπούλου θα έχει βαθιά επίδραση στην ενδυνάμωση των γυναικών, όχι μόνο στον τομέα της λογοτεχνίας αλλά και σε άλλους τομείς της κοινωνίας.

Θα αποτελέσει μια ισχυρή επιβεβαίωση ότι οι γυναίκες μπορούν να διακριθούν σε πεδία όπου μέχρι τώρα κυριαρχούν άντρες. Και είναι σίγουρο πως η διάκριση αυτή θα λειτουργήσει ως παράδειγμα για τις νεότερες γενιές γυναικών συγγραφέων και καλλιτεχνών, προωθώντας την ισότητα και την αποδοχή των γυναικείων φωνών σε έναν κλάδο όπου οι γυναίκες ιστορικά ήταν υποεκπροσωπούμενες.

Η διαδικασία των Νόμπελ και η νόμιμη (;) δημοσιοποίηση των στοιχημάτων

Η ανακοίνωση των βραβείων Νόμπελ γίνεται κάθε χρόνο τον Οκτώβριο, και συγκεκριμένα το βραβείο λογοτεχνίας ανακοινώνεται την πρώτη ή δεύτερη εβδομάδα του μήνα.

Παρόλα αυτά, τα τελευταία χρόνια υπάρχει έντονο ενδιαφέρον από στοιχηματικές εταιρείες, οι οποίες προσφέρουν στοιχήματα για πιθανούς νικητές.

Αν και η δημοσιοποίηση αυτών των στοιχημάτων είναι νόμιμη από την πλευρά των εταιρειών, δεν βασίζεται σε επίσημα δεδομένα, καθώς η διαδικασία επιλογής παραμένει κλειστή. Οι λίστες που κυκλοφορούν σε τέτοιες πλατφόρμες αποτελούν συχνά εικασίες ή βασίζονται σε τάσεις, κριτικές και δημόσιες εκτιμήσεις. Ωστόσο, η δημοσιοποίηση ονομάτων υποψηφίων πριν την επίσημη ανακοίνωση δημιουργεί πολλές φορές λανθασμένες προσδοκίες.

Σύμφωνα με το Φόρουμ Παγκόσμιας Λογοτεχνίας #WorldLiteratureForum, τα στοιχήματα θέλουν την υποψηφιότητά της στα φαβορί, αναγνωρίζοντας στη συγγραφέα «τη διαυγή εξερεύνηση της ανθρώπινης πολυπλοκότητας μέσα από μια πρωτοποριακή πεζογραφία που εξετάζει τα όρια μεταξύ του προσωπικού και του πολιτικού».

Εκτός από το όνομά της, στη λίστα των υποψηφίων για το Νόμπελ Λογοτεχνίας 2024 φιγουράρουν και άλλα μεγάλα ονόματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, όπως ο Haruki Murakami και η Can Xue. Όπως επίσης τονίσαμε, η Σουηδική Ακαδημία δεν δημοσιεύει επίσημη λίστα υποψηφίων, επομένως δεν είναι δυνατόν να γνωρίζουμε με βεβαιότητα ποιοι άλλοι συγγραφείς βρίσκονται στη λίστα.

Η αξία της υποψηφιότητας της Έρσης Σωτηροπούλου για Νόμπελ λογοτεχνίας

Η απόφασή της να δημοσιοποιήσει την υποψηφιότητά της για το Νόμπελ Λογοτεχνίας μέσω ανάρτησης στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης προκάλεσε ποικίλες αντιδράσεις. Ανεξάρτητα όμως από τα σχόλια που ακολούθησαν, η υποψηφιότητά της αποτελεί γεγονός ιδιαίτερης σημασίας τόσο για την ίδια όσο και για την Ελλάδα.

Σε αποκλειστική δήλωσή της στη LiFO, η ίδια σχολίασε με ψυχραιμία τα προγνωστικά που τη θέλουν υψηλά στη λίστα με το Νόμπελ, «Είμαι ψύχραιμη. Έχω μάλλον εθιστεί γιατί βλέπω το όνομά μου στη λίστα των πιθανών νικητών του Νόμπελ Λογοτεχνίας σχεδόν κάθε χρόνο, τα τελευταία 5-6 χρόνια. Αν και εδώ είχε περάσει απαρατήρητο. Όμως φέτος εκτοξεύτηκα, κάποιος ή κάποιοι μ’ έσπρωξαν και ανέβηκα αρκετά ψηλά στη λίστα, έτσι το θέμα πήρε δημοσιότητα. Ποιοι είναι αυτοί οι άγνωστοι θαυμαστές του έργου μου που συνεχίζουν να με ωθούν προς τα πάνω και δεν πρόκειται να γνωρίσω ποτέ; Κάθομαι μπροστά στο γραφείο μου, λίγο στραβά στην καρέκλα, όπως πάντα. Δεν περιμένω να χτυπήσει το τηλέφωνο».

^{Η Εβδομάδα των Νόμπελ 2024 θα πραγματοποιηθεί από 7 έως 14 Οκτωβρίου, με ανακοινώσεις για τα βραβεία σε διαφορετικές κατηγορίες. Οι ημερομηνίες είναι οι εξής: το βραβείο Ιατρικής θα ανακοινωθεί στις 7 Οκτωβρίου, το βραβείο Φυσικής στις 8 Οκτωβρίου, το βραβείο Χημείας στις 9 Οκτωβρίου, το βραβείο Λογοτεχνίας στις 10 Οκτωβρίου, το βραβείο Ειρήνης στις 11 Οκτωβρίου και τέλος, το βραβείο Οικονομικών στις 14 Οκτωβρίου. Οι ανακοινώσεις θα μεταδοθούν ζωντανά μέσω του επίσημου ιστότοπου του Νόμπελ.}