Ένα Όσκαρ στο χιλιοειπωμένο Καληνύχτα Κεμάλ του Μάνου & τον κόσμο του Χατζιδάκι που δεν άλλαξε ποτέ

Στην ερώτηση «ποια προσωπικότητα που πέρασε από τούτο τον τόπο θαυμάζεις περισσότερο;» δεν ξέρω πόσες φορές έχω πάρει την ίδια απάντηση: τον Μάνο.

Γεννημένος στις 23 Οκτωβρίου του 1925 στην Ξάνθη, ο ιδιοφυής Μάνος Χατζιδάκις μεγάλωσε σε μια οικογένεια με έντονο το στοιχείο της μουσικής και της τέχνης. Από μικρή ηλικία ασχολήθηκε με τη μουσική και τη λογοτεχνία, δείχνοντας το ταλέντο του τόσο στο πιάνο όσο και στη σύνθεση. Αντισυμβατικός και επαναστάτης από μικρός, παρακολούθησε ανώτερα θεωρητικά μαθήματα μουσικής με τον Μενέλαο Παλλάντιο ενώ ξεκίνησε να σπουδάζει Φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών -σπουδές που ποτέ δεν ολοκλήρωσε. Κάνοντας διάφορες δουλειές μέχρι να βρει τον δρόμο του, συναναστράφηκε στους ίδιους κύκλους με πολλούς καλλιτέχνες, συγγραφείς και διανοούμενους.

Από τη συνεργασία του με σημαντικούς θεατρικούς συγγραφείς και σκηνοθέτες, μέχρι τη μουσική για τον κινηματογράφο όπου δημιούργησε αξέχαστους μελωδικούς κόσμους, ο Χατζιδάκις άφησε ένα πλούσιο μουσικό έργο που εκτείνεται σε διάφορα είδη. Συνέθεσε οργανικά έργα, τραγούδια, μπαλέτα, ενώ ασχολήθηκε και με μεταγραφές και νέες ενορχηστρώσεις. Η μουσική του διακρίθηκε για την πρωτοτυπία της, την άρτια τεχνική της και την ικανότητά της να συνδυάζει στοιχεία από την ελληνική παράδοση με σύγχρονες μουσικές τάσεις. Ένα σημαντικό μέρος του έργου του αφορά στη μελοποίηση ποιημάτων μεγάλων Ελλήνων ποιητών, όπως ο Ελύτης, ο Καβάφης και ο Σεφέρης, δημιουργώντας έτσι τραγούδια που έχουν μείνει στην ιστορία της ελληνικής μουσικής.

Η εργογραφία του Μάνου Χατζιδάκι έχει καταγραφεί κατ’ αρχάς από τον ίδιο το συνθέτη και ανασυντάχθηκε από τον Β. Αγγελικόπουλο και την Ρ. Δαλιανούδη. Στην εκδοχή της τελευταίας περιλαμβάνει 61 έργα για το θέατρο, 10 έργα για το αρχαίο δράμα, 77 έργα για τον κινηματογράφο, 11 οργανικά έργα, 36 κύκλους τραγουδιών και έργα για φωνή, 16 μπαλέτα και 3 όπερες. Κάποια από τα έργα αυτά είναι ανέκδοτα ή ανολοκλήρωτα. Ο ίδιος ο Μάνος Χατζιδάκις είχε επιλέξει και αριθμήσει 51 από τα έργα του που θεωρούσε τα πλέον σημαντικά. Η πλήρης εργογραφία και δισκογραφία του συνθέτη, με τα δικά του εισαγωγικά σημειώματα καθώς και πρόσθετο αρχειακό υλικό είναι προσβάσιμη στον επίσημο ιστότοπό του

Το 1960 κέρδισε το Όσκαρ καλύτερου πρωτότυπου τραγουδιού για Τα παιδιά του Πειραιά από την ταινία Ποτέ την Κυριακή με πρωταγωνίστρια τη Μελίνα Μερκούρη ενώ μεγαλύτερη ιστορία από το χρυσό αγαλματίδιο έγραψε η άρνησή του να παρευρεθεί στην τελετή απονομής, κάνοντας έτσι μία από τις μεγαλύτερες επαναστατικές πράξεις που μπορεί να κάνει ποτέ στη ζωή του ένας καλλιτέχνης τέτοιου βεληνεκούς.

Γνωστός για την ευαισθησία και την αντικομφορμιστική του φύση συμμετείχε στην Εθνική Αντίσταση κατά τη διάρκεια της Κατοχής. Κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου ήταν και η περίοδος που γνώρισε τον Μίκη Θεοδωράκη. Μεταξύ τους αναπτύχθηκε σύντομα μια δυνατή φιλία. Η συνεργασία τους ήταν «ηχηρή» και επιτυχημένη ενώ συνοδεύτηκε από πολιτικές και ιδεολογικές διαφορές -με τον βαθύ αλληλοσεβασμό να είναι δεδομένος.

365 μέρες ελαφρύ το χώμα που σκεπάζει τον Μίκη Θεοδωράκη- «Δεν είμαι ήρωας. Οι ήρωες πεθαίνουν νέοι»

Κάτι που είναι ακόμα δεδομένο για τον Χατζιδάκι, είναι ότι συχνά διατύπωνε τις απόψεις του με τρόπο προκλητικό. Πολλοί σύγχρονοι μελετητές του και δημοσιογράφοι έχουν αναρωτηθεί για την πραγματική πολιτική ταυτότητά του.

Πέρα από τη μουσική, ο Χατζιδάκις είχε έντονη παρουσία στο ραδιόφωνο, διευθύνοντας το Τρίτο Πρόγραμμα της ΕΡΤ (1975-1981), όπου προώθησε την κουλτούρα και τη μουσική παιδεία.

Παρέμεινε άνθρωπος της τέχνης μέχρι το τέλος της ζωής του, στις 15 Ιουνίου 1994, φέρνοντας στη μουσική τον ρομαντισμό, την ελευθερία και την επαναστατικότητα. Έφυγε από τον κόσμο που δεν άλλαξε ποτέ σε ηλικία 68 ετών.

Ένα Όσκαρ στο χιλιοειπωμένο Καληνύχτα Κεμάλ του Μάνου και τον κόσμο του Χατζιδάκι που δεν άλλαξε ποτέ

Η γνωριμία του με τον Γκάτσο, με τον οποίο ανέπτυξε φιλία και συνεργασία, υπήρξε καθοριστική για τη δημιουργία ορισμένων από τα σημαντικότερα έργα του. Μαζί έγραψαν το εμβληματικό τραγούδι «Κεμάλ», που αφηγείται μια πικρή αλληγορία για τις ουτοπίες και τα όνειρα που διαψεύδονται. Η λυρική ποίηση του Νίκου Γκάτσου σε συνδυασμό με τη μελωδική ευαισθησία του Χατζιδάκι, έδωσαν ζωή σε ένα τραγούδι για τον χαμένο ιδεαλισμό, την πολιτική και τις ελπίδες που διαψεύδονται, και που έγινε σύμβολο του κόσμου που δεν αλλάζει.

Σε αντίθεση με τον εσωτερικό κόσμο -που είναι επαναστατικό το να μένει κανείς πιστός στις ιδέες και στις αξίες του ώστε να εξελίσσεται, την ίδια ώρα το καταχρηστικά χιλιοειπωμένο «Καληνύχτα Κεμάλ» που γράφεται μέχρι και σε κάθε άσχετη ανάρτηση στα social περιγράφει τούτο τον κόσμο που δεν αλλάζει ποτέ και που αντικατοπτρίζει ακριβώς αυτή την αίσθηση της αιώνιας ελπίδας για αλλαγή και που σήμερα με αφορμή τα 99 έτη από τη γέννηση του Μάνου καλό θα ήταν να θυμηθούμε τους στίχους του «Κεμάλ» και να δώσουμε ένα Όσκαρ σε τούτο τον κόσμο που δεν άλλαξε ποτέ με την ελπίδα να μην ...το παραλάβει κανείς -όπως ο Χατζιδάκις. Γιατί η αποδοχή ενός τέτοιου βραβείου θα επιβεβαιώνει για πάντα το «Καληνύχτα».

«Κεμάλ»

Ακούστε την ιστορία του Κεμάλ
ενός νεαρού πρίγκιπα, της Ανατολής
απόγονου του Σεβάχ του θαλασσινού,
που νόμισε ότι μπορεί να αλλάξει τον κόσμο.
αλλά πικρές οι βουλές του Αλλάχ
και σκοτεινές οι ψυχές των ανθρώπων.

Στης Ανατολής τα μέρη μια φορά και ένα καιρό
ήταν άδειο το κεμέρι, μουχλιασμένο το νερό
στη Μοσσούλη, τη Βασσόρα, στην παλιά τη χουρμαδιά
πικραμένα κλαίνε τώρα της ερήμου τα παιδιά.

Κι ένας νέος από σόι και γενιά βασιλική
αγροικάει το μοιρολόι και τραβάει κατά εκεί.
τον κοιτάν οι Βεδουίνοι με ματιά λυπητερή
κι όρκο στον Αλλάχ τους δίνει, πως θ’ αλλάξουν οι καιροί.

Σαν ακούσαν οι αρχόντοι του παιδιού την αφοβιά
ξεκινάν με λύκου δόντι και με λιονταριού προβιά
απ’ τον Τίγρη στον Ευφράτη, απ’ τη γη στον ουρανό
κυνηγάν τον αποστάτη να τον πιάσουν ζωντανό.

Πέφτουν πάνω του τα στίφη, σαν ακράτητα σκυλιά
και τον πάνε στο χαλίφη να του βάλει την θηλιά
μαύρο μέλι μαύρο γάλα ήπιε εκείνο το πρωί
πριν αφήσει στην κρεμάλα τη στερνή του την πνοή.

Με δύο γέρικες καμήλες μ’ ένα κόκκινο φαρί
στου παράδεισου τις πύλες ο προφήτης καρτερεί.
πάνε τώρα χέρι χέρι κι είναι γύρω συννεφιά
μα της Δαμασκού τ’ αστέρι τους κρατούσε συντροφιά.

Σ’ ένα μήνα σ’ ένα χρόνο βλέπουν μπρος τους τον Αλλάχ
που από τον ψηλό του θρόνο λέει στον άμυαλο Σεβάχ:
«νικημένο μου ξεφτέρι δεν αλλάζουν οι καιροί,
με φωτιά και με μαχαίρι πάντα ο κόσμος προχωρεί»

Καληνύχτα Κεμάλ, αυτός ο κόσμος δε θα αλλάξει ποτέ
Καληνύχτα...