Το «σύνδρομο του σωτήρα», η «παθητική επιθετικότητα» και άλλα σημάδια συναισθηματικής χειραγώγησης

Όταν κάποιος χειραγωγείται συναισθηματικά από έναν σύντροφο, ένα μέλος της οικογένειας ή έναν φίλο, μπορεί να μην το αντιληφθεί αμέσως. Μπορεί να χρειαστεί κάποιος χρόνος μέχρι να αρχίσει να αναγνωρίζει τη σχέση ως «ανθυγιεινή» ή τοξική. Η συναισθηματική χειραγώγηση είναι επειδή μπορεί να εμφανιστεί σε όλα τα είδη συμπεριφορών που δεν είναι φανερά αρνητικές. Οι αποχρώσεις της συναισθηματικής χειραγώγησης καθιστούν δύσκολο να εντοπίσεις πότε κάποιος χειραγωγείται ή τις επιπτώσεις της.

«Η συναισθηματική χειραγώγηση υπάρχει σε ένα φάσμα από σχετικά ακίνδυνες έως ακραίες περιπτώσεις», λέει η Therese Mascardo, Psy.D., αδειούχος κλινική ψυχολόγος και ιδρύτρια του Exploring Therapy. Μπορεί να είναι τόσο διακριτική όσο ένα παιδί που μουτρώνει ή προσποιείται ότι κλαίει για να εξαναγκάσει τους γονείς του να του δώσουν περισσότερο χρόνο στην τηλεόραση, μέχρι συναισθηματικούς απατεώνες που εξαπατούν ανθρώπους σε μια προσπάθεια να κερδίσουν χάρες ή οικονομικά οφέλη, εξηγεί η Mascardo.

Πώς μπορείς λοιπόν, να κάνεις τη διάκριση μεταξύ της συναισθηματικής χειραγώγησης που είναι ακίνδυνη και των περιπτώσεων εκείνων που είναι επιζήμιες για την ψυχική υγεία; Εδώ, οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας εξηγούν όλα όσα πρέπει να γνωρίζεις για τη συναισθηματική χειραγώγηση, συμπεριλαμβανομένων των σημείων, των επιπτώσεων και του τρόπου με τον οποίο μπορείς να προστατευτείς από μια σχέση χειραγώγησης.

Δυο άτομα που υπήρξαν εραστές μπορούν να γίνουν φίλοι, αλλά μόνο σε 2 περιπτώσεις

Τι είναι η συναισθηματική χειραγώγηση;

«Η συναισθηματική χειραγώγηση είναι η πλήρης αδιαφορία για τα συναισθήματα κάποιου άλλου, ενώ ο χειραγωγός προσπαθεί στρατηγικά να τον πείσει να αισθανθεί διαφορετικά», λέει η Brandy Porche, L.P.C., επαγγελματίας σύμβουλος στο Mindpath Health. Αυτό το είδος χειραγώγησης μπορεί να συμβεί σε όλες τις σχέσεις, συμπεριλαμβανομένων των οικογενειακών, ρομαντικών, πλατωνικών, ακόμη και επαγγελματικών. Είναι μια μορφή ελέγχου των άλλων, πιέζοντας τους με δόλιο τρόπο να αισθάνονται ή να ενεργούν με τρόπο που δεν ευθυγραμμίζεται με τις αξίες και τα συναισθήματά τους.

«Αν έχετε εκφράσει μια ανησυχία αλλά εξακολουθείτε να αισθάνεστε απογοητευμένοι, ανήσυχοι και κατευνασμένοι, μπορεί να έχετε υποστεί συναισθηματική χειραγώγηση» λέει η Porche. «Εάν αισθάνεστε με έναν τρόπο και κάποιος προσπαθεί να σας πείσει να αισθανθείτε με έναν άλλο τρόπο, πιθανόν να έχετε υποστεί συναισθηματική χειραγώγηση. Θα καταλάβετε πότε η σχέση είναι ανθυγιεινή όταν επηρεάζει αρνητικά τα συναισθήματα και τη σκέψη σας».

Συνήθεις τύποι συναισθηματικής χειραγώγησης

Ορισμένες μορφές συναισθηματικής χειραγώγησης είναι πιο προφανείς από άλλες, ωστόσο, ο στόχος τείνει να είναι η απόκτηση ελέγχου πάνω στα συναισθήματα κάποιου άλλου προς όφελος του άλλου ατόμου.

Εκφοβισμός: Ένα παράδειγμα συναισθηματικής χειραγώγησης είναι ο συναισθηματικός εκφοβισμός, ο οποίος μπορεί να περιλαμβάνει χαρακτηρισμούς ή συνεχή κριτική, όπως «είσαι ηλίθιος;» και «πώς μπόρεσες να σκεφτείς ότι αυτό ήταν ένα καλό γεύμα για να μαγειρέψεις;».

Κακοποίηση: Η χρήση ενοχών για να ελέγξουμε ή να κάνουμε κάποιον να αισθάνεται λιγότερο σημαντικός είναι μια άλλη μέθοδος συναισθηματικής χειραγώγησης. Κάποιος που λέει «δεν με αγαπάς πραγματικά αν επιλέγεις να κάνεις παρέα με τους φίλους σου αντί για μένα» ή «η επιλογή σου να μην γίνεις γιατρός στενοχωρεί τη μαμά» είναι μορφές ενοχοποίησης, λέει η Mascardo.

Απομάκρυνση: Ο συναισθηματικός χειριστής μπορεί επίσης να αποσύρεται συχνά από τη σχέση. «Αυτή είναι η κοινή πρακτική της αγνόησης ή της ψυχρότητας κάποιου που έχει ενεργήσει με έναν τρόπο που ο κακοποιητής βρίσκει ανεπιθύμητο, όπως το stonewalling», λέει ο Mascardo.

Παθητική επιθετικότητα: Εν τω μεταξύ, τα πιο προφανή παραδείγματα χειραγώγησης συνήθως περιλαμβάνουν τον συναισθηματικό κακοποιητή να είναι παθητικά-επιθετικός και να επικοινωνεί έμμεσα αρνητικά συναισθήματα, λέει η Mascardo. Σε αυτή την περίπτωση, ο σύντροφος μπορεί να κάνει σχόλια όπως «δεν έχουμε δει ήδη αρκετά την οικογένειά σου;» ή να κακοποιήσει το άλλο άτομο αποκαλώντας το «τρελό» ως μέσο έμμεσης μετατόπισης της αφήγησης για να το κάνει να αμφισβητήσει τη λογική του ή τον τρόπο σκέψης του.

Βομβαρδισμός αγάπης: Το love-bombing, ή οι μεγαλοπρεπείς, υπερβολικές χειρονομίες για να κάνουν ένα άτομο να νιώσει ξεχωριστό, είναι μια άλλη ιδιαίτερα επιβλαβής μορφή συναισθηματικής χειραγώγησης, επειδή μεταμφιέζεται ως θετική πράξη. Κατακλύζοντας το σύντροφό του με στοργή, κομπλιμέντα, προσοχή και δώρα, ένα άτομο είναι σε θέση να οικοδομήσει αγάπη, εμπιστοσύνη και σύνδεση με εκείνον. Αλλά μόλις αυτά τα πράγματα εδραιωθούν (ή τουλάχιστον φαίνεται να εδραιώνονται), ο «βομβιστής αγάπης» (ή αλλιώς συναισθηματικός χειριστής) είναι σε θέση να έχει μεγαλύτερο έλεγχο πάνω στο άλλο άτομο.

Σύνδρομο σωτήρα: Ένα άλλο παράδειγμα συναισθηματικής χειραγώγησης; Το να βρίσκεσαι σε σχέση (και πάλι, είτε αυτή είναι πλατωνική, ρομαντική ή επαγγελματική) με κάποιον που τείνει να «παριστάνει τον ήρωα» ή κάνει παρατηρήσεις, όπως «τα έχεις όλα χάρη σε μένα», λέει ο Mascardo.

Αξίζεις τα καλύτερα και αυτές είναι οι 5 must απαιτήσεις που πρέπει να έχεις από έναν άντρα

Ποια είναι τα σημάδια της συναισθηματικής χειραγώγησης;

Υπάρχει σαφής έλλειψη ορίων.

«Ο χειραγωγός θα παραβιάζει επανειλημμένα τα όριά σας και θα ελαχιστοποιεί τις ανησυχίες σας», λέει η Mascardo.

Υπάρχουν συναισθήματα δυσαρέσκειας ή θυμού.

«Όταν παρατηρείτε ότι αισθάνεστε δυσαρέσκεια ή θυμό, είναι ένδειξη ότι κάτι δεν πάει καλά στη σχέση σας και ότι τα όριά σας πιθανότατα παραβιάζονται», λέει η Mascardo. «Μπορεί να μην αισθάνεστε ασφαλείς για να αναφέρετε τις ανησυχίες σας ή μπορεί να φοβάστε ότι αν μιλήσετε, θα σας εγκαταλείψουν ή θα σας απορρίψουν». Χρησιμοποιώντας το παραπάνω παράδειγμα, κάποιος θα νιώσει θυμό για το άτομο που τον χειραγώγησε ώστε να κάνει κάτι που δεν ήθελε να κάνει.

Αισθάνεσαι εξαντλημένη ή συνεχώς κουρασμένη.

Οι σχέσεις χειραγώγησης έχουν την τάση να είναι συναισθηματικά και διανοητικά εξαντλητικές, επειδή συμβιβάζεις συνεχώς τα δικά σου συναισθήματα και επιθυμίες για να συμμορφωθείς με τα θέλω του χειριστή, εξηγεί ο Mascardo. Τις περισσότερες φορές, αισθάνεσαι εξαντλημένη από τη σχέση αντί να αισθάνεσαι ικανοποιημένη. «Συνήθως, μπορείτε να καταλάβετε αν μια σχέση δεν είναι σε καλή κατάσταση αν ο χειριστής προσπαθεί συνεχώς να αποκτήσει δύναμη ή έλεγχο των σκέψεων και των πράξεών σας» λέει η ειδικός.

Ενεργείς με τρόπους που δεν είναι ευθυγραμμισμένοι με τις αξίες σας για να ικανοποιήσετε το άλλο άτομο.

Συνήθως, αυτό συμβαίνει ως αποτέλεσμα του ότι ο χειριστής ελέγχει τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις πράξεις σου. Μια υποθετική κατάσταση θα μπορούσε να είναι ένας φίλος που απειλεί να σταματήσει να είναι φίλος μαζί σου αν δεν τον βοηθήσεις σε μια χρονοβόρα εργασία. Έτσι, παρά το γεγονός ότι εκφράζεις ότι έχεις κι εσείς πολλά πράγματα να κάνεις, καταλήγεις να τους βοηθάς.

Αρχίζεις να απομονώνεσαι από τους φίλους και την οικογένεια.

«Οι συναισθηματικά χειραγωγικές σχέσεις επωφελούνται από την απομόνωσή σας από το δίκτυο υποστήριξής σας», λέει η Mascardo. «Ένας χειραγωγός μπορεί να σας κάνει να πιστέψετε ότι εσείς οι δύο χρειάζεστε μόνο ο ένας τον άλλον, κάτι που είναι απλώς άλλη μια επιβλαβής μορφή ελέγχου. Ο χειραγωγός μπορεί να επικρίνει τους φίλους σας ή να σας τιμωρεί επειδή περνάτε χρόνο με την οικογένειά σας και τους αγαπημένους σας».

Ποιες είναι οι επιπτώσεις της συναισθηματικής χειραγώγησης;

«Αν βρίσκεστε σε σχέσεις όπου σας χειραγωγούν συνεχώς συναισθηματικά, θα μάθετε τελικά να μην εμπιστεύεστε πλέον τον εαυτό σας και τα συναισθήματά σας, επειδή πάντα σας χειραγωγούν από τα γνήσια συναισθήματα και την αντίδρασή σας», εξηγεί η ειδικός.

Αυτά τα συναισθήματα ανασφάλειας και έλλειψης εμπιστοσύνης στον εαυτό σου μπορούν επίσης να επηρεάσουν την εμπιστοσύνη και τη σύνδεση των μελλοντικών σου σχέσεων. Η συνεχής υπομονή στη συναισθηματική χειραγώγηση μπορεί να είναι τραυματική και αν την αντιμετωπίσεις για μεγάλο χρονικό διάστημα, μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε άλλα ζητήματα ψυχικής υγείας. «Στη χειρότερη περίπτωση, μια σχέση συναισθηματικής χειραγώγησης θα σας κάνει να χάσετε τη συνολική αίσθηση ευεξίας, την αίσθηση του εαυτού σας και θα σας οδηγήσει σε άγχος ή κατάθλιψη», προσθέτει η Mascardo.