Γιατί είναι τόσο δύσκολο να χάσεις το βάρος που επιθυμείς;

Η σχέση με το σώμα μας είναι προσωπική υπόθεση και τα κιλά του καθενός δεν αποτελούν κριτήριο της αξίας ή της προσωπικότητάς του. Ωστόσο, για όσους επιθυμούν να διαχειριστούν το βάρος τους, η διαδικασία συχνά αποδεικνύεται δύσκολη, καθώς τα λιποκύτταρά μας φαίνεται να διατηρούν «μνήμη» της προηγούμενης κατάστασής τους.

Το αυξημένο σωματικό βάρος και οι σχετικές επιπτώσεις στην υγεία έχουν εξελιχθεί σε παγκόσμιο ζήτημα. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αναφέρει πως το 2022, 2,5 δισεκατομμύρια ενήλικες αντιμετώπιζαν αυτό το ζήτημα, ενώ σχεδόν 890 εκατομμύρια από αυτούς ζούσαν με σοβαρότερα προβλήματα. Το ποσοστό αυτό αντιστοιχεί στο 43% του παγκόσμιου ενήλικου πληθυσμού.

Τα παιδιά δεν μένουν ανεπηρέαστα. Το 2022, πάνω από 390 εκατομμύρια παιδιά και έφηβοι (ηλικίας 5-19 ετών) είχαν αυξημένο σωματικό βάρος, με 160 εκατομμύρια να ζουν με μεγαλύτερες προκλήσεις. Σε μικρότερες ηλικίες, 37 εκατομμύρια παιδιά κάτω των 5 ετών ανήκαν στην ίδια κατηγορία. Τα δεδομένα δείχνουν ότι ένα στα πέντε παιδιά επηρεάζεται πλέον, με το πρόβλημα να εντείνεται διαρκώς τις τελευταίες δεκαετίες.

Η κατάσταση αυτή σχετίζεται με σοβαρούς κινδύνους για την υγεία, όπως ο διαβήτης τύπου 2, καρδιαγγειακές παθήσεις, προβλήματα αναπαραγωγής και ορισμένες μορφές καρκίνου. Επιπλέον, μπορεί να επηρεάσει την ποιότητα ζωής, επηρεάζοντας τον ύπνο, την κινητικότητα, αλλά και την ψυχολογία.

Πόσο αποτελεσματικές είναι οι στρατηγικές απώλειας κιλών;

Οι συνήθεις μέθοδοι, όπως η υγιεινή διατροφή και η άσκηση, προσφέρουν προσωρινά αποτελέσματα για πολλούς ανθρώπους. Όμως η μακροχρόνια διατήρηση της απώλειας είναι δύσκολη. Έρευνες δείχνουν ότι μέσα σε πέντε χρόνια, το 80% των ανθρώπων ξαναπαίρνουν τα κιλά που έχασαν.

Νέα φάρμακα, όπως οι αγωνιστές GLP-1 (σεμαγλουτίδη και τιρζεπατίδη), έχουν ανοίξει νέους δρόμους. Αυτά τα φάρμακα λειτουργούν μειώνοντας την όρεξη και ενισχύοντας το αίσθημα κορεσμού. Κλινικές μελέτες δείχνουν εντυπωσιακά αποτελέσματα, όπως μείωση 15%-22,5% του αρχικού βάρους σε συνδυασμό με αλλαγές στον τρόπο ζωής. Ωστόσο, η διατήρηση των αποτελεσμάτων απαιτεί συνεχή χρήση, ενώ οι παρενέργειες (π.χ. ναυτία, διάρροια) πρέπει να λαμβάνονται υπόψη.

Γιατί είναι δύσκολο να διατηρήσεις το αποτέλεσμα που θέλεις;

Η επιστροφή στο αρχικό σωματικό βάρος μετά την απώλεια αποτελεί συχνό φαινόμενο. Έρευνες υποδεικνύουν ότι ένας βασικός λόγος είναι η “μνήμη” των λιποκυττάρων.

Επιστήμονες ανακάλυψαν ότι το σώμα δεν ξεχνά την παλιότερη κατάσταση. Ακόμη και μετά από σημαντική απώλεια, τα λιποκύτταρα παρουσιάζουν αλλαγές που παραμένουν. Αυτές οι αλλαγές, γνωστές ως επιγενετική μνήμη, κάνουν τα λιποκύτταρα να αποθηκεύουν πιο εύκολα λίπος και ζάχαρη, οδηγώντας σε ταχύτερη ανάκτηση βάρους.

Για παράδειγμα, πειράματα σε ποντίκια έδειξαν ότι ζώα που είχαν υπάρξει παχύσαρκα πήραν σχεδόν τριπλάσιο βάρος από εκείνα που δεν είχαν αυξημένο βάρος στο παρελθόν, όταν εκτέθηκαν στην ίδια διατροφή. Παρόμοια αποτελέσματα παρατηρούνται και σε ανθρώπους.

Τι μπορούμε να κάνουμε;

Οι παραπάνω διαπιστώσεις δείχνουν ότι η πρόληψη είναι πιο αποτελεσματική από την προσπάθεια αντιστροφής. Η έγκαιρη υιοθέτηση υγιεινών συνηθειών, ειδικά από την παιδική ηλικία, μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο εμφάνισης σχετικών προβλημάτων αργότερα.

Η υγεία, όμως, δεν είναι θέμα αριθμών. Είναι δικαίωμα κάθε ανθρώπου να αποφασίσει πώς νιώθει καλύτερα στο σώμα του, ανεξάρτητα από το τι λένε τα στατιστικά ή τα πρότυπα. Οι μικρές, σταθερές αλλαγές που ανταποκρίνονται στις προσωπικές ανάγκες και συνθήκες μπορούν να κάνουν τη διαφορά.

Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι η αξία μας δεν καθορίζεται από την εμφάνιση ή τη ζυγαριά. Η προσπάθεια για μια καλύτερη εκδοχή του εαυτού μας –ό,τι κι αν σημαίνει αυτό για τον καθένα– είναι μια πράξη αυτοφροντίδας και δύναμης.