Ο υπερρεαλιστής του έρωτα Καζανόβα: Αυτή είναι η ερωμένη που τον άφησε (κυριολεκτικά) στο διαβάστηκε

Όταν 299 χρόνια μετά τη γέννησή σου γίνονται αφιερώματα για σένα χωρίς να είσαι π.χ. επιστήμονας ή φιλόσοφος, κάτι πρέπει να έχεις κάνει πολύ καλά. Τόσο καλά, που στο λεξικό Merriam-Webster, υπάρχει και ο ορισμός του Καζανόβα που σημαίνει «ένας άνδρας γνωστός στην αποπλάνηση γυναικών και την ύπαρξη πολλών ερωμένων». Δύο αιώνες και 99 χρόνια μετά τη γέννησή του Τζιάκομο Καζανόβα και μπορεί στην pop culture συχνά να απεικονίζεται ως καραγκιόζης, η αλήθεια είναι όμως, πως μέσω της καζανόβιας σχολής συνεχίζει να διδάσκει βασικά πράγματα στους λεγόμενους players εκεί έξω.

Portrait of Giacomo Girolamo Casanova (1725-1798). Private Collection. (Photo by Fine Art Images/Heritage Images/Getty Images)Fine Art Images

The Lover, The Myth, the Legend

Απατεώνας, τυχοδιώκτης, μανιώδης τζογαδόρος, βιολιστής, φαρσέρ, ταξιδιώτης, αξιωματικός του στρατού, αυτοβιογράφος, μυθιστοριογράφος, μεταφραστής, ποιητής, βιβλιοθηκονόμος, δήλωνε συγγραφέας, τραπεζίτης, διπλωμάτης, και η λίστα με τα ...επιτεύγματά του μπορεί να μην τελειώσει ποτέ διότι το παραμύθι που πουλούσε στον έρωτα το σέρβιρε και στην αυτοβιογραφία του. Ανάμεσα στο τί είναι αλήθεια και τί ψέματα σε ό,τι αφορά σε σπουδές ή επαγγελματικά -όπως για παράδειγμα το ότι σπούδασε στη νομική, ας μείνει στη σφαίρα του μύθου. Ας συμφωνήσουμε όμως σε κάτι: βάσει των γραπτών του και των γραπτών εκείνων που τον διάβασαν και τον μελέτησαν, ο Καζανόβα ήταν ο ορισμός του πολυσχιδούς ατόμου.

Μήπως έχεις γίνει μάστερ στο Caspering ή αλλιώς Friendly Ghosting, χωρίς να το ξέρεις;

Ο αυτοαποκαλούμενος -όταν για κάποια στιγμή έγινε προσωρινά πλούσιος, ως Chevalier de Seingalt, ήταν επίσης ένας έξοχος συνομιλητής και τόσο αφοπλιστικά ειλικρινής που ο καθρέφτης του αντανακλά δυσάρεστα τις ανθρώπινες σχέσεις από μια σκοπιά που όσο πιο πολύ αλήθεια λέγεται τόσο περισσότερο ψέμα τροφοδοτεί στο πλαίσιο του ερωτικού παραμυθιού.

Γεννημένος στις 2 Απριλίου του 1725 ήταν γόνος ζεύγους ηθοποιών της Βενετίας. Σε ηλικία μόλις ενός έτους, η μητέρα του Ζανέτα, τον εγκατέλειψε στη φροντίδα της γιαγιάς του για να συνεχίσει την καριέρα της. Θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι η υπόλοιπη ζωή του ήταν μια αναζήτηση της μητρικής ζεστασιάς που του αφαιρέθηκε απότομα όταν ήταν μωρό. Κάτι τέτοιο θα είχε τεράστια βάση.

Portrait of Italian adventurer and author Giacomo Casanova (1725-1798) and Nina, one of his conquests - Engraving from Giacomo Casanova memories (Jacques Casanova de Seingalt) 19th century Private collection (Photo by Leemage/Corbis via Getty Images)

«Αγάπησα τις γυναίκες με μανία», έγραφε με αφοπλιστική ειλικρίνεια ο ερωτύλος τυχοδιώκτης του 18ου αιώνα στα τεράστια απομνημονεύματά του, «Ιστορία της ζωής μου». Και πράγματι το έκανε. Σύμφωνα με έναν υπολογισμό, ο Καζανόβα έκανε έρωτα με 132 γυναίκες κατά τη διάρκεια της ζωής του, αριθμός μεγάλος, τουλάχιστον για τα πρότυπα της εποχής.

Πολύ σωστά ο Ανδρέας Εμπειρίκος τον είχε χαρακτηρίσει ως υπερρεαλιστή του έρωτα, στο οπισθόφυλλο του γνωστού βιβλίου που φέρει το όνομά του:

«Ο Giacomo Casanova του Seingalt, ο μεγάλος υπερρεαλιστής του έρωτα. Ο υπέροχος αυτός εραστής κατέχει μια από τις υψηλότερες θέσεις στο προσωπικό μου Πάνθεον ανάμεσα σε άλλα μεγάλα είδωλά μου, όπως αίφνης ο Freud, ο Shakespeare, ο Μωάμεθ, ο Breton, ο Nietzsche, ο Whitman, ο Αισχύλος, ο κόμης του Lautreamont, ο Έγελος, ο Παν και η Αφροδίτη και άλλοι πολλοί και αγαπητοί» (Α.Ε.).

Γιατί ο Καζανόβα ήταν τόσο καλός εραστής και τί τον έκανε τόσο ελκυστικό;

Γιατί πολύ απλά δεν φοβόταν τη διαδικασία. Φλέρταρε, έκανε δώρα, διασκέδαζε, υποστήριζε και βοηθούσε. Σεβόταν τη γυναικεία νοημοσύνη και ήθελε συζήτηση και παρέα και όχι μόνο σεξ.

Απλώς δεν μπορούσε να κάνει κάτι σταθερό καθώς παρασύρονταν από αυτό που ο ίδιος αποκαλεί «δαίμονα» που τον έκανε να υποκύπτει στη μοίρα του. Εκτός αν, όπως στην περίπτωση της Henriette που θα δούμε παρακάτω, ήταν εκείνη που έφευγε.

Πάντως, κατά τον Robert Darnton, καθηγητή ιστορίας στο Princeton και αυθεντία στη γαλλική λογοτεχνία της επαναστατικής περιόδου, ο Καζανόβα δεν ήταν ο συνηθισμένος Δον Ζουάν. «Ο Καζανόβα ήταν μια κοσμογυρισμένη φιγούρα που ξεπερνά τις ήττες της μετέπειτα ζωής του χάρη στη δύναμη της λογοτεχνικής του φαντασίας. Το σεξ είναι μέρος της ιστορίας και όχημα για μια βαθύτερη γνώση της ανθρώπινης κατάστασης».

Φεμινιστής που πίστευε στην ισότητα

Μπορεί να είχε τη φήμη ότι ήταν ένας άνδρας που κοιμόταν με πολλές γυναίκες, αλλά ήταν κάτι πολύ περισσότερο από αυτό. Είχε μελετήσει λογοτεχνία, φιλοσοφία και μουσική, γεγονός που αποτελούσε μεγάλο μέρος της γοητείας του.

Το βιβλίο «Casanova, the Man Who Really Loved Women», γραμμένο από μια Βελγίδα ψυχαναλύτρια, Lydia Flem, είναι τόσο ένα ψυχογράφημα όσο και μια ολοκληρωμένη βιογραφία η οποία υποστηρίζει ότι ο Καζανόβα ήταν επίσης «κάτι σαν φεμινιστής» που υπερασπιζόταν τις γυναίκες και τα δικαιώματά τους.

Ο Καζανόβα θεωρούσε όλες τις γυναίκες ίσες και είχε ερωμένες όλων των τάξεων. Παρόλα αυτά τις ερωτεύονταν -έστω και για λίγο, όπως λέει η Flem:

«Ο Καζανόβα ήταν πραγματικά ερωτευμένος με τις γυναίκες. Δεν προσπαθούσε να κάνει συλλογή και αυτό γίνεται αντιληπτό και στον χωρισμό. Ο Καζανόβα ποτέ δεν χωρίζει με μια γυναίκα. Ο χωρισμός γίνεται πάντα με αμοιβαία συναίνεση. Και όταν χωρίζει με μια γυναίκα, δεν υπάρχει καμία έχθρα, κανένας σπαραγμός, καμία εκδίκηση, καμία στενοχώρια. Ίσως μόνο λίγη θλίψη».

«Εγώ τον ερωτεύτηκα. Νομίζω ότι ήταν ένας άντρας που μπορούσε να καταλάβει τις γυναίκες. Επειδή, κατά κάποιο τρόπο, ένα μέρος του ήταν σαν γυναίκας. Του άρεσαν πολύ οι έξυπνες γυναίκες. Οι γυναίκες δεν είναι απλώς ένα αντικείμενο του πόθου, αλλά άτομα με τα οποία μπορεί να μιλήσει. Φοβόταν πολύ να μην τις πληγώσει και του άρεσε να μένουν φίλοι μετά την ερωτική σχέση. Ήταν επίσης και είναι ένας από τους καλύτερους συγγραφείς εκείνου του αιώνα».

Το Casanova είναι μια αμερικανική ρομαντική ταινία του 2005 σε σκηνοθεσία Lasse Hallström με πρωταγωνιστή τον Heath Ledger και βασισμένη χαλαρά στη ζωή του Giacomo Casanova. Η ταινία έκανε πρεμιέρα στις 3 Σεπτεμβρίου 2005 στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας.

Το κεφάλαιο Henriette

Όπως είπαμε, ήταν κάτι περισσότερο από ένας απλός άντρας που σαγήνευε και που έκανε έρωτα με αίσθηση περιπέτειας και παιχνιδιού. Όπως αναφέρει στα απομνημονεύματά του, συχνά προσπαθούσε να βελτιώσει τη ζωή των γυναικών που συναντούσε ακόμα και όταν εκείνες δεν ολοκλήρωναν σεξουαλικά μαζί του. Παρόλα αυτά, ο Καζανόβα ήταν και ένας μνημειώδης εγωιστής που δεν μπορούσε να δεθεί. Ελάχιστες σχέσεις του ξεπερνούσαν το επίπεδο του ξεμυαλίσματος. Κάποια στιγμή ωστόσο υπήρξε μια γυναίκα που την ερωτεύτηκε παράφορα.

Ο μεγάλος έρωτας της ζωής του Καζανόβα ήταν η Henriette, την οποία γνώρισε το 1749 και ήταν εκείνος που της έδωσε αυτό το όνομα. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι το αληθινό της όνομα ήταν Jeanne Marie d'Albert de Saint Hippolyte.

Η Henriette, που τον αποκάλεσε «τον πιο έντιμο άνθρωπο που έχω γνωρίσει ποτέ σε αυτόν τον κόσμο» τον έκανε να αμφιβάλλει για το αν η αγάπη του είναι αμοιβαία. Αυτές οι αμφιβολίες τον έκαναν να περάσει μια νύχτα με πυρετό. Μέσα στη ζάλη της υψηλής θερμοκρασίας σκεφτόταν -όπως έγραφε αργότερα στις σημειώσεις του: «Φαντάζομαι την Henriette να παραδίδεται- φαντάζομαι ότι αρνείται- φαντάζομαι εμένα να εκδικούμαι την άρνησή της». Η Henriette ήταν επίσης player της εποχής λέγοντας ατάκες του στιλ: «η ίδια αρχή που μου απαγορεύει να λέω ψέματα δεν μου επιτρέπει να πω την αλήθεια».

Αυτό που ένιωσε για εκείνη ήταν πάνω από το σεξ όπως έγραφε: «Είναι ευγενική. Φαίνεται να έχει λάβει την πιο άριστη εκπαίδευση. Είναι υγιής. Είναι πανέξυπνη και θαρραλέα. Αυτοί που πιστεύουν ότι μια γυναίκα είναι ανίκανη να κάνει έναν άνδρα εξίσου ευτυχισμένο και τις είκοσι τέσσερις ώρες της ημέρας δεν έχουν γνωρίσει ποτέ μια Henriette. Η χαρά που πλημμύριζε την ψυχή μου ήταν πολύ μεγαλύτερη όταν συνομιλούσα μαζί της κατά τη διάρκεια της ημέρας παρά όταν την κρατούσα στην αγκαλιά μου κατά τη διάρκεια της νύχτας».

Η Henriette από την άλλη, έπρεπε να εξαφανιστεί από ζωή του καθώς υπήρχε μια σημαντική «λεπτομέρεια»: ήταν παντρεμένη. Στο τελευταίο της γράμμα εκείνη τού έγραφε: «Ας φανταστούμε ότι είδαμε ένα ευχάριστο όνειρο και ας μην παραπονιόμαστε για τη μοίρα μας, γιατί ποτέ δεν υπήρξε ένα ευχάριστο όνειρο τόσο μακρύ. Ας καυχηθούμε ότι καταφέραμε να είμαστε ευτυχισμένοι για τρεις μήνες ολόκληρους- υπάρχουν λίγοι θνητοί που μπορούν να πουν κάτι τέτοιο... Να είσαι σίγουρος, αγαπητέ μου, ότι έχω διευθετήσει τις υποθέσεις μου έτσι ώστε για το υπόλοιπο της ζωής μου να είμαι όσο πιο ευτυχισμένη μπορώ χωρίς εσένα».

Παρά το αξιομνημόνευτο αυτό τελευταίο γράμμα προς τον Καζανόβα, η Henriette δεν είχε ανοσία στην απελπισία. Στο δωμάτιο όπου διέμεναν, χάραξε στο τζάμι με ένα μικρό διαμάντι τις εξής λέξεις: «Θα ξεχάσεις και εσύ την Henriette σου». Η απάντηση του Καζανόβα στα απομνημονεύματά του είναι: «Όχι, δεν την έχω ξεχάσει και είναι βάλσαμο στην ψυχή μου κάθε φορά που τη θυμάμαι».

Δεκαπέντε χρόνια αργότερα, ο Καζανόβα συναντά την Henriette αλλά δεν της μιλάει όπως τού είχε εκείνη ζητήσει πριν χωρίσουν. Περνούν άλλα έξι χρόνια όταν την ξαναβλέπει αλλά δεν την αναγνωρίζει.

«Έχουμε γεράσει και οι δύο. Αλλά θα με πιστέψεις ότι ενώ σε αγαπώ ακόμα, χαίρομαι που δεν με αναγνώρισες; Δεν είναι ότι είμαι άσχημη, αλλά η παχυσαρκία έχει αλλάξει τη φυσιογνωμία μου», του έγραψε η 51χρονη τότε Henriette το 1769.

Η μεγαλύτερη ερωμένη (ξεκάθαρα) ήταν άλλη

Αν ζούσε σήμερα, σαφώς και δεν ξέρουμε πώς θα τα έβγαζε πέρα, σίγουρα πάντως η καζανόβια σχολή λέει πως θα προσαρμοζόταν στα νέα δεδομένα καθώς αυτός ήταν που δίδαξε την ερωτική επιστήμη στην οποία βασίζονται οι σύγχρονοι νέοι players.

Χωρίς να έχουμε εμβαθύνει περαιτέρω στα σκοτάδια του, και πιστεύοντας πως δεν ήταν κάποιος κακοποιητής, η ιστορία δείχνει πως η χαρισματική προσωπικότητά του διαμόρφωσε αυτή τη θρυλική φιγούρα που αν συναντήσει ένας αναγνώστης είναι δύσκολο να μην «αποπλανηθεί». Κάτι που σημαίνει πως η ιστορία του Καζανόβα συνεχίζει να γοητεύει τρεις αιώνες μετά.

Όσο για το πώς ο αυθεντικός Καζανόβα ξεκίνησε να γράφει; «Ήταν το μόνο φάρμακο για να μην τρελαθώ ή να μην πεθάνω από τη θλίψη. Πρόκειται για πράξη που διατρέχει όλη τη γκάμα των αισθήσεων, ζεσταίνοντας την ψυχή ενός εξόριστου που φοβάται την πλήξη».

Τα τελευταία 14 χρόνια της ζωής του τα πέρασε στη Βοημία όπου εργαζόταν ως βιβλιοθηκονόμος. Η αιτία του θανάτου του λέγεται ότι ήταν μια επώδυνη ασθένεια της ουροδόχου κύστης. Πριν πεθάνει, όμως, είχε ζήσει. Σύμφωνα με τον ντε Λινέ, τα τελευταία λόγια του ήταν τα εξής: «Έζησα ως φιλόσοφος και πέθανα ως χριστιανός».

Όσο για το ποια ήταν η πραγματική ερωμένη που τον άφησε (κυριολεκτικά) στο διαβάστηκε;

Illustration of Casanova with One of His Conquests (Photo by Stefano Bianchetti/Corbis via Getty Images)