Εκδίκηση και αντίποινα : Η χειρότερη αντίδραση όταν πληγωθείς

Κανείς δεν θέλει να υποφέρει και είναι πολύ φυσιολογικό να θέλεις να αποφύγεις τον πόνο και τη δυσφορία. Όμως, σημαντική παράμετρος στη διαδικασία ωρίμανσης του εαυτού μας αποτελεί η θεώρηση ότι ο πόνος είναι κάτι φυσιολογικό. Παρ` όλο που αποτελεί αρνητική εμπειρία, χρειάζεται να συνειδητοποιήσουμε ότι είναι μέρος της ζωής – ιδίως όσον αφορά την προσωπική εξέλιξη. Κανείς δεν ωριμάζει αν δεν θέλει να δεχτεί την σημασία της αντοχής στον πόνο.

Συνήθως όταν μιλάμε για πόνο, η χειρότερη εκδοχή του που μας έρχεται εύκολα στο μυαλό μπορεί να είναι κάποια επώδυνη εμπειρία την οποία έχουμε υποστεί σε μια σχέση. Σαφώς και πρώτοι οι ίδιοι μέσω των υπερβάσεων που επιβάλλουμε στον εαυτό μας προκαλούμε τον πόνο στον εαυτό μας κι έτσι στρώνουμε το χαλί να πληγωθούμε από τους άλλους.

Στο ρεπερτόριό μας έχουμε φυσικές αντιδράσεις στον πόνο και είναι μέρος των ατελειών μας. Δεν αντιδρούμε πάντα καλά στα άγχη της ζωής μας. Και μπορεί αυτές οι φυσικές αντιδράσεις να μας βγαίνουν εύκολα όπως συχνά λέμε, αλλά στην πραγματικότητα δεν βοηθούν καθόλου την προσωπική μας ωρίμανση. Τι ωφελεί να κάνουμε ;

Αρχικά θα βοηθήσει να δεχτούμε ότι πονέσαμε. Να αντισταθούμε στην τάση να αρνούμαστε ότι εμείς πληγωθήκαμε. Μπορεί δηλαδή η «άπονη» σύζυγος να προκαλέσει πόνο στον άντρα της κι εκείνος να μην θέλει να φανεί αδύναμος ή ευάλωτος.Μπορεί να θεωρεί ότι αν παραδεχτεί τον πόνο του, θα πονέσει την γυναίκα του ή θα την φέρει σε δύσκολη θέση. Άρα επιλέγει να αδιαφορήσει ζώντας σε ένα ψέμμα. Με το να λέει όμως στον εαυτό του ότι δεν τον πόνεσαν όσα άκουσε, δεν σημαίνει ότι διώχνει τον πόνο. Σαφώς και παραμένει πληγωμένος.

Δεν βοηθάει καθόλου η απομόνωση. Είναι συνήθης η τάση να αποσυρόμαστε από μια σχέση όταν πονάμε. Μερικοί άνθρωποι φοβόνται μην εξαρτηθούν από τους άλλους. Άλλοι νοιώθουν ένοχοι μην επιβαρύνουν τους φίλους τους με τα προβλήματά τους. Κι άλλοι προσπαθούν να στηρίξουν τον εαυτό τους. Καμία από αυτές τις αντιδράσεις δεν μας βοηθάει να ξεπεράσουμε αυτό που συνέβη και να προχωρήσουμε πιο ώριμοι.

Επιπλέον, είναι προτιμότερη η αγάπη και η συγχώρεση παρά η εκδίκηση. Έχουμε μάθει να αυτομαστιγωνόμαστε όταν κάτι μας πονέσει και συχνά επιθυμούμε να κάνουμε αντίποινα, όπως κάνουν τα μικρά παιδιά. Η γυναίκα που έχει προδοθεί από τον άνθρωπο με τον οποίο είναι σε μια πρόσφατη σχέση, μπορεί να κάνει ακριβώς το ίδιο. Ίσως να είχαν συμφωνήσει σε μια αποκλειστική σχέση, δέσμευσης και εμπιστοσύνης αργότερα όμως να ανακάλυψε ότι εκείνος έβλεπε κάποια άλλη. Το πρόβλημα με την εκλογίκευση της εκδικητικότητας είναι ότι ενώ είναι βέβαιο ότι η μία πλευρά έχει την ανάγκη να πει στον άλλον ότι πληγώθηκε, το πιο πιθανό είναι να τον βοηθήσει να δικαιολογήσει τη δική του συμπεριφορά.

Ο αυτοέλεγχος είναι υψίστης σημασίας αν έχουμε αποφασίσει ότι δεν θέλουμε να δώσουμε τον έλεγχο της ζωής μας σε άλλους ανθρώπους. Όμως κλασσικά όταν νοιώσουμε ότι κάποιος μας πόνεσε, αυτομάτως χάνουμε τον αυτοέλεγχό μας. Το ότι πονέσαμε σε μια σχέση είναι η χειροπιαστή απόδειξη του πόσο περιορισμένο ελέγχο έχουμε στους άλλους αρχικά. Πολλές φορές μεταθέτουμε την δύναμή μας σε ανθρώπους που μας έχουν πληγώσει, κάτι που κάνει ακόμα χειρότερη την κστάσταση. Ένας άνδρας μπορεί να συνειδητοποιήσει ότι οι γονείς του ήταν συναισθηματικά αδιάφοροι προς εκείνον σε όλη του τη ζωή. Μπορεί να συνειδητοποιήσει ότι αυτή η αδιαφορία έχει δυσκολέψει την ζωή του στα ζητήματα σχέσεων, καθώς δεν έχει συνδεθεί αρκετά με τον εαυτό ώστε να μπορεί να συνδεθεί και με άλλους ανθρώπους. Όταν δεχτεί κάτι τέτοιο, υπάρχει πιθανότητα να αποκτήσει εμμονή με το να προσπαθεί να κάνει τους γονείς του να καταλάβουν τι του έκαναν ή να τους βάλει να απολογηθούν ή να τους απαιτεί να του παρέχουν αυτό που δεν του έδωσαν όταν ήταν παιδί πιστεύοντας ότι έτσι θα διορθώσουν την τότε στάση τους.

Είναι θεμελιώδες να θυμόμαστε ότι οι καλές σχέσεις εμπεριέχουν διαφωνία, συγχώρεση και συμφιλίωση. Όμως ορισμένοι άνθρωποι βάζουν στο επίκεντρο της ζωής τους τον πληγωμένο τους εαυτό, αφήνοντας έτσι άλλους ανθρώπους να τους ελέγχουν. Με αυτό τον τρόπο, παραδίδουν τον έλεγχο των συναισθημάτων τους σε αυτούς που τους πλήγωσαν. Κι αυτός όπως καταλαβαίνετε ή έχετε συμπεράνει κι από δικά σας βιώματα, δεν είναι παραγωγικός τρόπος ζωής.

Αν λοιπόν ο στόχος σας είναι να εξελίσσεστε και να κινείστε στη γραμμή της ωρίμανσης, κάντε ότι μπορείτε (μόνοι ή με τη βοήθεια ειδικού ενδεχομένως) για να ενισχύσετε τον αυτοέλεγχο ενώ δουλέυετε τις πληγές που έχετε από καταστάσεις και σχέσεις με άλλους. Ενώ έχεις την ανάγκη να ομολογήσεις και να επεξεργαστείς τον πόνο που αισθάνεσαι, έχεις επίσης ανάγκη να πάρεις πίσω τον έλεγχο της ζωής σου. Και κύριο μέλημα είναι να επουλώσεις τις πληγές σου. Για να το καταφέρεις μπορεί να χρειαστεί να γίνεις δεκτικός στην συναισθηματική θέρμη από άλλους. Μπορεί να χρειαστεί να μάθεις πώς να διαχωρίζεις τον εαυτό σου από την κατάσταση. Άλλες φορές θα χρειαστεί να μάθεις πώς να περιορίζεις την τάση σου να είσαι επικριτικός (αυστηρός κριτής) και τελειομανής. Όλες αυτές όμως είναι μορφές αυτοελέγχου κόντρα σε οποιονδήποτε έλεγχο από οτιδήποτε πέραν του εαυτού σου.

Ιωάννα Π. Θεοδωρακοπούλου, PsyD, MSc,

Συμβουλευτικός Ψυχολόγος - Ψυχοθεραπεύτρια

e-mail : itheodorakopoulou@feelwelltoday.com,
i.theodorakopoulos@ymail.com