Όλοι οι άνθρωποι κάνουν λάθη: 5 πολύ συνηθισμένα και πώς να σταματήσεις να ξεγελάς τον εαυτό σου

Οι άνθρωποι κάνουν λάθη συνεχώς, συχνά χωρίς καν να το καταλαβαίνουν. Μερικές φορές χρειάζονται χρόνια για να τα αναγνωρίσουν. Πρόσφατα, ο δημοφιλής συγγραφέας Malcolm Gladwell παραδέχτηκε ότι έκανε λάθος προωθώντας τη θεωρία των «σπασμένων παραθύρων» για την αστυνόμευση στο βιβλίο του The Tipping Point (2000). «Ναι, είναι σαν να λέω: "Έκανα λάθος. Έκανα μεγάλο λάθος. Και να γιατί έκανα λάθος"», ανέφερε, τονίζοντας ότι θα έπρεπε να είναι πιο "ανοιχτός" σε νέες ιδέες.

Μερικές φορές, οι συνέπειες των λαθών είναι ασήμαντες. Για παράδειγμα, μπορεί να ξεχάσεις την ομπρέλα σου επειδή δεν περίμενες βροχή. Στην περίπτωση του Gladwell, όμως, οι συνέπειες ήταν σημαντικές, καθώς το βιβλίο του είχε μεγάλη επιρροή στην κοινωνία. Πώς μπορούμε, λοιπόν, να εντοπίζουμε τα λάθη μας, μικρά και μεγάλα, πριν να είναι αργά;

Είναι πολύ εύκολο να κάνεις λάθος

Σύμφωνα με τους Garrett Lee Cohee και Cora Barnhart από το Palm Beach Atlantic University, όταν οι ηγέτες λαμβάνουν αποφάσεις, οι συνέπειες μπορεί να είναι εκτεταμένες. Όπως επισημαίνουν, η αποτυχία των ηγετών «μπορεί να οδηγήσει σε καταστροφικά αποτελέσματα», όπως η απόλυση του λάθος ατόμου, η υποστήριξη ενός αποτυχημένου σκοπού ή, όπως στην περίπτωση του Gladwell, η στήριξη μιας ιδέας που αργότερα αποδεικνύεται λανθασμένη.

Οι Cohee και Barnhart εξηγούν ότι οι άνθρωποι κάνουν λάθη επειδή αποτυγχάνουν να αναγνωρίσουν τους εγγενείς περιορισμούς της σκέψης τους. Οι γνωστικές προκαταλήψεις, αυτές οι στρεβλώσεις στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε και κατανοούμε τα γεγονότα, μας οδηγούν σε λανθασμένα συμπεράσματα χωρίς καν να το συνειδητοποιούμε. Για να αποφευχθούν αυτά τα λάθη, οι συγγραφείς προτείνουν τη διαδικασία «προστασίας από λάθη». Οι άνθρωποι πρέπει να ενσωματώσουν ελέγχους στους μηχανισμούς σκέψης τους, ώστε να αποτρέπουν την παραμόρφωση της σκέψης τους, παρομοιάζοντας τη διαδικασία αυτή με το πώς ένας φούρνος μικροκυμάτων δεν λειτουργεί όταν η πόρτα είναι ανοιχτή.

Πέντε τρόποι να ξεγελάς τον εαυτό σου

Ανατρέχοντας στη γνωστική και κοινωνική γνωστική βιβλιογραφία, οι Garrett Lee Cohee και Cora Barnhart ταξινομούν τις αιτίες των λανθασμένων κρίσεων σε πέντε κύριες κατηγορίες. Το άρθρο τους εστιάζει σε δημόσιες αποφάσεις που μπορούν να έχουν καταστροφικές συνέπειες.

Παρόλο που οι ηγέτες είναι πιθανότερο να κριθούν για λανθασμένη σκέψη λόγω αλαζονείας ή αδυναμίας να αναγνωρίσουν την ανθρώπινη φύση τους, ο καθένας είναι επιρρεπής σε αυτά τα λάθη, όπως επιβεβαιώνεται από πολυάριθμες ψυχολογικές μελέτες. Κάθε τύπος λάθους μπορεί να είναι προβληματικός από μόνος του, αλλά όταν συνδυάζονται, οι κίνδυνοι αυξάνονται εκθετικά.

1. Μεροληψία

Έχεις την τάση να ψάχνεις εξηγήσεις για γεγονότα, ακόμα και όταν αυτές δεν συμβαδίζουν με την πραγματικότητα. Η χειρότερη μορφή αυτής της μεροληψίας είναι η «ιδιοτελής», όπου ερμηνεύεις τα πάντα με βάση το πώς σε επηρεάζουν. Αν κάτι πάει καλά, παίρνεις εσύ τα εύσημα, αν πάει άσχημα, φταίνε οι άλλοι. Αυτή η "ανεξέλεγκτη αισιοδοξία" σε κάνει να παίρνεις υπερβολικά ρίσκα και να έχεις μια διαστρεβλωμένη εικόνα της πραγματικότητας.

2. Αγνόηση της τύχης

Πολλές φορές, ένα θετικό αποτέλεσμα είναι απλώς θέμα τύχης και όχι αποτέλεσμα ελεγχόμενων παραγόντων. Ξεχνάς όμως εύκολα τις συμπτώσεις και πιστεύεις ότι εσύ έχεις τον απόλυτο έλεγχο των καταστάσεων.

3. Γνωστική παγίδα

Αυτή η γνωστική παγίδα κάνει τους ανίκανους να νομίζουν ότι είναι ικανοί, ενώ οι ικανοί υποτιμούν τον εαυτό τους. Όταν κάποιος έχει μεγάλη ιδέα για τον εαυτό του, η άρνησή του να δει την ανεπάρκειά του μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρά λάθη. Το πρόβλημα είναι ότι πολλοί άνθρωποι πιστεύουν πως επειδή τα καταφέρνουν σε έναν τομέα, είναι εξίσου καλοί και σε άλλους.

4. Η Μνήμη σου σε Προδίδει

Η μνήμη σου δεν είναι πάντα αξιόπιστη. Έχεις την τάση να αλλοιώνεις τις αναμνήσεις σου, θυμάσαι γεγονότα με τρόπο που σε ωφελεί και παρουσιάζεις τον εαυτό σου καλύτερο από ό,τι πραγματικά ήσουν. Αυτό σε οδηγεί στην «πλάνη του σχεδιασμού»: νομίζεις ότι επειδή πέτυχες κάτι στο παρελθόν, θα πετύχεις και τώρα, βασισμένος σε μια διαστρεβλωμένη εικόνα του τι πραγματικά συνέβη.

5. Βιαστικά Συμπεράσματα

Όταν σκέφτεσαι «γρήγορα», ειδικά υπό πίεση, παραβλέπεις σημαντικές λεπτομέρειες. Βιάζεσαι να βγάλεις συμπεράσματα και αγνοείς κρίσιμα στοιχεία, κάτι που μπορεί να σε οδηγήσει σε λάθος αποφάσεις. Σου έχει τύχει να διαβάσεις βιαστικά οδηγίες και να πρέπει να ξαναρχίσεις από την αρχή επειδή παρέλειψες κάτι σημαντικό;

Η «αργή σκέψη» σε κάνει να αμφιβάλλεις και να εξετάζεις τα πράγματα προσεκτικά, αλλά είναι «τεμπέλικη» και «απασχολημένη». Έτσι, καταλήγεις να βασίζεσαι σε ό,τι νομίζεις ότι θυμάσαι, ακόμα κι αν οι αναμνήσεις σου είναι λανθασμένες.

Προστατεύοντας τη σκέψη σου από λάθη

Μπορεί να σε απογοητεύει η ιδέα ότι η σκέψη σου είναι επιρρεπής σε λάθη, ειδικά αν υπερηφανεύεσαι για την ικανότητά σου να σκέφτεσαι σωστά. Υπάρχουν όμως τρόποι να βελτιώσεις τη σκέψη σου και να αποφύγεις αυτές τις παγίδες. Ξεκίνα αναλύοντας κάθε τύπο λάθους και σκέψου πώς μπορείς να τον διορθώσεις. Για παράδειγμα, επειδή έχεις την τάση να βγάζεις λανθασμένα συμπεράσματα, σκέψου δύο φορές πριν κατηγορήσεις κάποιον άλλο άδικα.

Οι Cohee και Barnhart προτείνουν να κάνεις μια «προκαταρκτική εξέταση» πριν από κάθε σημαντική απόφαση. Φαντάσου ένα αρνητικό αποτέλεσμα στο μέλλον και αναλύσε τα βήματα που οδήγησαν σε αυτό. Συζήτησε αυτό το σενάριο με άλλους (φίλους, συγγενείς, συναδέλφους) για να πάρετε διαφορετικές οπτικές.

Μια παρόμοια τεχνική είναι η «μέθοδος Δελφών», όπου ομάδες ανθρώπων αναλύουν συστηματικά στρατηγικές για την επίλυση ενός προβλήματος. Όσους συμβουλεύεσαι θα πρέπει να έχουν διαφορετικές απόψεις και γνώσεις, και κάποιοι να είναι πιο απαισιόδοξοι.

Τέλος, αφιέρωσε χρόνο για να σκεφτείς. Η αργή σκέψη δεν είναι πάντα σωστή, αλλά θα σε βοηθήσει να πάρεις πιο ολοκληρωμένες αποφάσεις.

Συνοψίζοντας, όπως λέει και ο Gladwell, «να είσαι λιγότερο σίγουρος για τα πάντα». Είναι ανθρώπινο να κάνεις λάθη, αλλά μπορείς να αποφύγεις αυτές τις κοινές παγίδες και να μειώσεις τις πιθανότητες αποτυχίας.