Όλα τα «βήματα» για μια σωστή σεξουαλική διαπαιδαγώγηση

Αρκεί να ανατρέξουμε λίγα χρόνια πριν, στη δική μας εφηβεία και πολύ γρήγορα θα συνειδητοποιήσουμε πως πρόκειται για μια δύσκολη, περίπλοκη αλλά και καθοριστική αναπτυξιακή φάση, καθώς αποτελεί μια μετάβαση από την παιδική ηλικία στην ενηλικίωση. Πρόκειται άλλωστε, για μία περίοδο της ζωής κάθε εφήβου, κατά τη διάρκεια της οποίας οι αλλαγές είναι καταιγιστικές, μιας και ο έφηβος άλλοτε νιώθει το σώμα του να μη χωράει στα ρούχα, διότι ξαφνικά μεγάλωσε, άλλαξε, πάχυνε, και άλλοτε, νιώθει να περισσεύει διότι μπορεί να αισθάνεται ότι σε κάποιες αλλαγές έχει μείνει πίσω συγκριτικά με τους υπόλοιπους συνομηλίκους του. Αυτό είναι λοιπόν, κάτι ακόμα που μπαίνει επιθετικά στην εφηβεία, οι Άλλοι.

Η σύγκριση, η κριτική, το «πώς με βλέπουν», το «πώς φαίνομαι», το «πρέπει» και το «δεν πρέπει», όλα αυτά ξαφνικά παίρνουν σημαντικές διαστάσεις, πολύ διαφορετικές από ό,τι είχαν στην παιδική ηλικία. Και κάπως έτσι, ο έφηβος παλεύει απ’ έξω να δείχνει «μεγάλος», βιάζεται να πείσει ότι ξέρει, αμφισβητεί και συγκρούεται, ενώ την ίδια στιγμή μέσα του, όλα είναι ρευστά και νιώθει φόβο και αγωνία για το άγνωστο. Στάδια απαραίτητα φυσικά, γιατί σε αυτήν τη μοναδική περίοδο της ζωής του, χτίζει εαυτό, ταυτότητα και είναι σε μια διαρκή αναζήτηση.

Παράλληλα σε αυτές τις αλλαγές, πρωταγωνιστικό ρόλο έχουν οι επιθυμίες και οι σεξουαλικές ορμές. Φεύγει η παιδικότητα και η ανεμελιά και στο προσκήνιο έρχεται η επιθυμία για σωματική και συναισθηματική επαφή. Πρόκειται για έναν κόσμο άγνωστο για τον νέο, που ειδικά στο σήμερα, αν δεν νιώσει ασφάλεια για να πάρει απαντήσεις από το περιβάλλον του, θα πέσει στην παγίδα να τις αναζητήσει χωρίς να χρειαστεί να εκτεθεί, μέσα από το διαδίκτυο, άμεσα και γρήγορα.

Μάλιστα, οι έρευνες επιβεβαιώνουν ότι οι έφηβοι ενημερώνονται για το σεξ κυρίως μέσα από το ίντερνετ και από ταινίες ερωτικού περιεχομένου, πληροφορία που επιβεβαιώνει την απόσταση και την απουσία εμπιστοσύνης που υπάρχει με τους γονείς. Ακόμη, η ποιοτική έρευνα που διεξήχθη από την Durex*, μας έδειξε ότι νεότεροι γονείς, από 35 μέχρι και 44 ετών, είναι πιο εξοικειωμένοι με την ιδέα να επικοινωνήσουν με τα παιδιά τους για το θέμα του σεξ, από ότι μεγαλύτεροι σε ηλικία γονείς. Συνολικά όμως, παρουσιάζεται ένας δισταγμός και μια μεγάλη δυσκολία των γονέων να προσεγγίσουν τα παιδιά τους για το συγκεκριμένο ζήτημα.

Γιατί οι γονείς αρνούνται να κάνουν αυτήν την κουβέντα με τα παιδιά τους;

Παρατηρείται ότι τόσο οι μαμάδες όσο και οι μπαμπάδες από τη μια δεν θέλουν να δεχθούν ότι το παιδί τους έχει μεγαλώσει και παλεύουν να το κρατήσουν όσο μικρότερο γίνεται, και από την άλλη παραδέχονται ότι ούτε εκείνοι έχουν καμία εμπειρία πάνω στη συγκεκριμένη συζήτηση από τη δική τους εφηβεία. Οπότε νιώθουν και οι ίδιοι άβολα και ντροπή να ανοίξουν ένα τέτοιο θέμα.

Συμπερασματικά, είναι παρά πολύ σημαντικό να κρατήσουμε ότι η επικοινωνία, όπως αντίστοιχα και η σχέση, θα χτιστεί σταδιακά. Δεν μπορεί ένας γονιός να κάνει από τη μια στιγμή στην άλλη μια τέτοια, τόσο προσωπική συζήτηση με τον έφηβο γιο ή την κόρη του, εάν δεν υπάρχει μια καλή σχέση και σύνδεση ήδη από την παιδική ηλικία.

Τελικά, μήπως οι γονείς είναι η πιο έγκαιρη πηγή διαπαιδαγώγησης;

Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση είναι καθοριστική για τη σωστή προαγωγή της ψυχικής και σεξουαλικής ζωής του ατόμου. Η σεξουαλική αγωγή, όπως κάθε εκπαίδευση πρέπει να γίνεται σταδιακά, με συγκεκριμένα βήματα και όχι βίαια και με αγωνία. Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε πως όταν μιλάμε για σεξουαλική αγωγή δεν αναφερόμαστε αποκλειστικά στη σεξουαλική επαφή, αλλά αρχικά στην γνωριμία με το σώμα μας, τις λειτουργείες του, την αναπαραγωγή, τη διαφορετικότητα των δύο φύλων, την προστασία, την αγάπη και τον σεβασμό τόσο του εαυτού μας όσο και του διπλανού μας.

Είναι μια εκπαίδευση που σαν στόχο έχει την κατανόηση και τον καθησυχασμό για ορμές, επιθυμίες και ερωτηματικά που θα προκύψουν στο παιδί και στην πορεία στον έφηβο και έχει σημασία να δοθούν απαντήσεις μέσα από έναν ασφαλή και επιστημονικό τρόπο. Διαφορετικά τόσο το παιδί όσο κυρίως ο έφηβος θα απευθυνθεί σε άλλους μη επιστημονικούς και πολλές φορές και επικίνδυνους δρόμους πληροφόρησης, όπως είναι το διαδίκτυο ή και οι ταινίες ερωτικού περιεχομένου.

Σταδιακά, στόχος είναι η σεξουαλικότητα και η σεξουαλική επαφή να πάψει να είναι ένα θέμα ταμπού, αλλά να αντιμετωπιστεί ως μια φυσική εξέλιξη του ατόμου. Όπως προέκυψε και από την ποιοτική έρευνα που πραγματοποιήθηκε από την Durex*, λανθασμένα οι γονείς νομίζουν ότι η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση είναι μια «δύσκολη συζήτηση», μια «άβολη κουβέντα» που μάλιστα συχνά την αναβάλλουν, φοβούμενοι ότι μπορεί να παρακινήσει πρόωρα το παιδί ή τον έφηβο σε μια σεξουαλική δραστηριότητα. Παρόλα αυτά, η σεξουαλική αγωγή δεν είναι μια κουβέντα που θα γίνει σε ένα απόγευμα ή σε ένα πρωινό και μια κουβέντα που διαρκεί μια στιγμή. Είναι μια διαδικασία, ένας διάλογος που εντάσσεται συνολικά σε όλη την επικοινωνία που υπάρχει μέσα στην οικογένεια.

Σαν δεύτερος πυλώνας ενημέρωσης οφείλει να είναι το σχολείο, με σωστό λεξιλόγιο ανάλογα την αναπτυξιακή φάση του παιδιού, να γίνει μια σωστή εισαγωγή και στην πορεία ενημέρωση για όλες τις φυσιολογικές λειτουργίες του ατόμου, μέσα στις οποίες εντάσσεται και η σεξουαλική επιθυμία και επαφή.

Έχει νόημα, να καταγράφει πρώτα στον ενήλικα ότι η σεξουαλική επαφή είναι κάτι όμορφο, ένα μοίρασμα και μια συνάντηση, καθώς είναι λάθος να καταγράφεται ως κάτι που θα πρέπει να προκαλεί ντροπή και ενοχή. Με αυτόν τον τρόπο θα πρέπει να επικοινωνηθεί και στο παιδί, ότι είναι δηλαδή μια πράξη τρυφερότητας, σεβασμού και αγάπης τόσο στον εαυτό μας όσο και στον άνθρωπο που επιλέγουμε και μας έχει επιλέξει.

Τέλος, να θυμόμαστε ότι η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση ξεκινάει ήδη από τις πρώτες εικόνες του γονεϊκού ζευγαριού που συναντά το παιδί, δηλαδή από τους ίδιους τους γονείς του. Τι θα καταγράψει από τα πρώτα χρόνια της ζωής του και πώς θα αντιληφθεί τον έρωτα, τη συντροφικότητα, τη σωματική επαφή, την επιθυμία και τον σεβασμό, καθορίζεται από το τι συναντά καθημερινά στο σπίτι του.

*Ποιοτική έρευνα (2024) μέσω focus groups που πραγματοποιήθηκαν στο νομό Αττικής, με την υποστήριξη του brand Durex, στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής - ενημερωτικής καμπάνιας «Για όλα υπάρχει πρώτη φορά». Στην έρευνα συμμετείχαν γονείς ηλικίας 35-44 ετών και άνω των 45 ετών με παιδιά ηλικίας 12-13 ετών.