Το BookTok σηματοδοτεί την έναρξη μιας νέας εποχής και το τέλος(;) της χαράς της ανάγνωσης

Το TikTok έχει κοινότητες για τα πάντα. Κάποιες από τις πιο συζητημένες είναι εκείνες με τα hashtags ChefTok, MovieTok, CraftTok, DIYTok και η λίστα συνεχίζεται. Η μεγαλύτερη κοινότητα, όμως, στην εφαρμογή αυτή τη στιγμή είναι χωρίς αμφιβολία το BookTok, όπου οι βιβλιοφάγοι συρρέουν για να μοιραστούν τα αγαπημένα τους βιβλία και να αστειευτούν με τις διαρκώς αυξανόμενες συλλογές τους «προς ανάγνωση». Αλλά αυτό που ξεκίνησε ως μια υγιή κοινότητα που λατρεύει η Gen Z γρήγορα μετατράπηκε σε μια εστία τοξικής ανταγωνιστικότητας, όπου οι αναγνώστες αισθάνονται πιεσμένοι να μοιράζονται και να παρακολουθούν εμμονικά πόσα βιβλία έχουν διαβάσει οι ίδιοι και οι άλλοι.

Το hashtag του BookTok μπορεί να υπερηφανεύεται για πάνω από 175 δισεκατομμύρια προβολές στο TikTok και έχει γίνει η δημοφιλέστερη κοινότητα για βιβλιόφιλους τα τελευταία χρόνια. Και η αλήθεια είναι ότι έχει φέρει επανάσταση στον εκδοτικό κλάδο, δεδομένου του ρεκόρ πωλήσεων φυσικών βιβλίων παγκοσμίως ανοίγοντας έτσι αμέτρητες πόρτες για συγγραφείς και δημιουργούς.

Το διάβασμα θεωρείτο ανέκαθεν ως ένα χόμπι υψηλού επιπέδου καθώς φαίνεται πως όσα πιο πολλά βιβλία διαβάζει κάποιος, τόσο πιο ενημερωμένος θεωρείται. Και η ανάγκη να δείξει κάποιος ότι έχει γνώσεις και να θεωρηθεί πως διαβάζει (και μάλιστα διαβάζει «καλά») διαποτίζει το BookTok, όπου οι χρήστες μοιράζονται τακτικά τον αριθμό των βιβλία που διάβασαν ανά εβδομάδα, μήνα ή έτος (για παράδειγμα, ο Jack Ben Edwards, μέλος της εν λόγω κοινότητας, διάβασε 182 βιβλία το 2022 σύμφωνα με τα λεγόμενά του -το οποίο μεταφράζεται και σε 47.061 σελίδες!).

Σύμφωνα με τους λάτρεις και μέλη της κοινότητας, η αίσθηση του να ανήκει κανείς εκεί είναι σαν να μπαίνει σε ένα παράλληλο σύμπαν όπου η ανάγνωση δεν είναι απλώς κάτι που κάποιος κάνει για διασκέδαση, αλλά τρόπος ζωής, αισθητική, κοινός τόπος για «αληθινούς αναγνώστες».

Η 23χρονη δημιουργός Nicole έγινε viral πριν από λίγο καιρό για τα βίντεό της που υπερασπίζονται τους «αργούς» αναγνώστες τονίζοντας πως «η ανάγνωση δεν είναι ένα ανταγωνιστικό άθλημα… παρόλο που αυτή η ανόητη μικρή εφαρμογή μάς κάνει να πιστεύουμε ότι είναι». Σε ένα άλλο βίντεό της, η κοπέλα προσθέτει: «Πάντα ένιωθα ότι δεν μπορούσα να κάνω τέτοιου είδους βίντεο καθώς διάβαζα πολύ αργά, κι έτσι ένιωθα ότι δεν ανήκω στις "καλές" αναγνώστριες».

Η Nicole λέει ότι έχει επίσης επικριθεί επειδή λόγω χρόνου δεν διάβασε το δημοφιλές ντεμπούτο οκτώ βιβλίων της Sarah J Maas, Throne of Glass. Όπως χαρακτηριστικά είπε, θα χρειάζονταν μήνες για να ολοκληρώσει τη σειρά αναγνωσμάτων τονίζοντας ότι θα προτιμούσε να επενδύσει τον χρόνο της σε αυτοτελή μυθιστορήματα. «Νομίζω ότι ως αναγνώστης, μπορεί να είναι τρομακτικό να γίνεσαι μέλος του BookTok, επειδή δίνεται μεγάλη έμφαση στον αριθμό των βιβλίων που διαβάζεις, κατέχεις και αγοράζεις», λέει στο Dazed προσθέτοντας, «Ο τρόπος ζωής του να διαβάζεις εκατοντάδες βιβλία το χρόνο και να αγοράζεις 50 βιβλία το μήνα είναι ανέφικτος για τον μέσο άνθρωπο».

Πολλοί άλλοι χρήστες συμφωνούν πως υπάρχει ακόμη και σάτιρα γύρω από αυτήν την τοξική τάση. Σε ένα βίντεο, ο δημιουργός Nat Eliason αστειεύεται για τον διαχωρισμό των αναγνωστών ενώ επισημαίνει το πόσο γελοίο είναι το ότι στο BookTok η ανάγνωση ενός βιβλίου το μήνα δεν σε καθιστά σε «πραγματικό αναγνώστη».

Ακόμη και για εκείνους που καταφέρνουν να διαβάζουν πάνω από 50 βιβλία το χρόνο, η εμπειρία δεν φαίνεται καθόλου ευχάριστη. «Μπορώ να τελειώσω ένα με δύο βιβλία την ημέρα, ή ίσως και τρία ανάλογα με τη διάθεσή μου», εξομολογείται ένας αναγνώστης σε ένα βίντεο σχετικά με το πώς να διαβάζει κανείς πιο γρήγορα. Αυτός ο αναγνώστης έχει δημοσιεύσει πολλές «συμβουλές» για γρηγορότερη ανάγνωση, όπως για παράδειγμα το να μη διαβάζουμε φωναχτά αλλά από μέσα μας. Ομοίως, ένα άλλο βίντεο που δημοσιεύτηκε από την Alex & Books μάς δείχνει πώς να διαβάζουμε ένα βιβλίο σε μια εβδομάδα, διαιρώντας τον συνολικό αριθμό σελίδας με το επτά, προκειμένου να βρούμε τον αριθμό των σελίδων που αντιστοιχεί σε κάθε μέρα. Ένας άλλος αναγνώστης προτείνει ότι θα πρέπει «να σταματήσετε να αγοράζετε βιβλία που είναι πολύ δύσκολα για εσάς και να επιλέξετε πιο εύκολες και πιο γρήγορες ιστορίες» - υποδηλώνοντας ότι είναι η ποσότητα και όχι η ποιότητα, που κυριαρχεί στο BookTok.

Παρά την καλοπροαίρετη τάση και τα πλεονεκτήματα του καθορισμού στόχων ανάγνωσης, η πίεση για την ανάγνωση μιας στοίβας βιβλίων μπορεί να δημιουργήσει ένα τοξικό, αγχωτικό περιβάλλον για ορισμένους ανθρώπους. Η τάση αυτή, γέρνει επίσης στον υπερκαταναλωτισμό που είναι ριζωμένος στην κουλτούρα του BookTok ενώ και η χαρά της απόλαυσης ενός βιβλίου γίνεται λιγότερο προτεραιότητα για τους βιβλιοφάγους στο BookTok, καθώς οι άνθρωποι βιάζονται να διαβάσουν όσο το δυνατόν περισσότερα βιβλία για να συμβαδίσουν με το όριο όλων των άλλων.

Πολλοί BookTokers δεν κρίνουν μόνο τον αριθμό των βιβλίων που διαβάζει κανείς, αλλά και το είδος που επιλέγει. Το Sera Read That συνοψίζει αυτό το σύνηθες φαινόμενο σε ένα βίντεο: «Οι φορές που έχω δει ανθρώπους να εκφοβίζονται από αυτήν την εφαρμογή για τις προσωπικές τους απόψεις, που δεν είναι πραγματικά επιζήμιες για κανέναν, με τις οποίες οι άνθρωποι δεν συμφωνούν, είναι τρελές».

Το BookTok προωθεί συγκεκριμένη φιλοσοφία και αν για παράδειγμα δεν σου αρέσει το δημοφιλές βιβλίο του μήνα ή συκοφαντείς έναν αγαπημένο συγγραφέα από τους θαυμαστές του εν λόγω hashtag, διατρέχεις τον κίνδυνο να σε τρολάρουν. «Η ακεραιότητά σας ως αναγνώστης αμφισβητείται. Οι άνθρωποι επιβεβαιώνουν αυτούς τους μικρούς φόβους που είχατε ότι δεν είστε αρκετά καλός αναγνώστης και αυτό είναι γελοίο», εξηγεί η Nicole. Και η αλήθεια είναι ότι το hashtag αρχίζει να ενισχύει μια δογματική ιδέα ότι συγκεκριμένα είδη ή συγγραφείς εκτιμώνται περισσότερο από άλλα/άλλους, και οποιεσδήποτε απόψεις για το αντίθετο είναι απλώς εσφαλμένες.

Ένα απλό συμπέρασμα

Τα χόμπι είναι ο μόνος τομέας της ζωής μας που δεν χρειάζεται να ποσοτικοποιηθεί ή να κεφαλαιοποιηθεί. Είναι μια διέξοδος για να εκφραστούμε, να χαλαρώσουμε και να γεμίσουμε τον ελεύθερο χρόνο μας. Αναγνώστης είσαι είτε διαβάζεις ένα βιβλίο το μήνα είτε έξι βιβλία το χρόνο. Αναγνώστης είσαι είτε διαβάζεις μόνο ρομαντικές κωμωδίες είτε πιο επιστημονικά και φιλοσοφικά βιβλία. Το BookTok είναι πάντα μία καλή ιδέα όταν το επισημαίνει αυτό και όταν γιορτάζει την αξία που βρίσκουμε ως άτομα στις λέξεις, στις ιστορίες και στους χαρακτήρες. Και σίγουρα δεν είναι μια καλή ιδέα όταν σαμποτάρει τη χαρά της ανάγνωσης.