Μια μέρα στο (πλωτό) μουσείο: Πώς η «Νεράιδα» μάς διηγήθηκε τη μυθική ιστορία του Γιάννη Λάτση

Δεκέμβριος του 1949, ο Γιάννης Λάτσης έχει ήδη αρχίσει να δραστηριοποιείται στον χώρο της ναυτιλίας. Έχει στην κατοχή του δύο μικρά επιβατικά, το «Έφφη» και το «Νίκη», δρομολογημένα και τα δύο στον Αργοσαρωνικό. Στο επιχειρηματικό του ραντάρ, όμως, έχει πέσει και ένα νέο γρήγορο και ευέλικτο σκαρί που λειτουργούσε ως διασωστικό στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου, το Laurana. To κάνει δικό του με συνοπτικές διαδικασίες και το θεωρεί από την αρχή πολύ τυχερό καθώς στο τέλος του πολέμου είχαν χαθεί τα υπόλοιπα έξι διασωστικά της Ιταλίας και μόνο το Laurana ήταν αυτό που διασώθηκε.

Το «Νεράιδα», όπως το βάφτισε ο ίδιος ο Πρωθυπουργός Πλαστήρας, αρχίζει και εκείνο να εκτελεί τα δρομολόγια του Αργοσαρωνικού και αποτελεί μια σημαντική προσθήκη στην ακτοπλοΐα των συγκεκριμένων νησιών, καθώς ήταν ένα όμορφο σκαρί και ταυτόχρονα ένα γρήγορο και αξιόπιστο καράβι που έγινε αγαπητό στους κατοίκους των περιοχών αυτών. Ο ίδιος ο Καπετάν Γιάννης -έτσι ήθελε να τον αποκαλούν, όχι «κύριε Λάτση»- είχε προσωπική εμπλοκή με αυτό, καθώς πολλές φορές έκοβε εισιτήρια και κουβαλούσε βαλίτσες επιβατών αλλά και μοίραζε κάρτες «ελευθέρας» σε πολλούς ανθρώπους που τις είχαν ανάγκη. Αυτό, μάλιστα, δεν έκανε τη Νεράιδα ιδιαίτερα κερδοφόρα παρόλο που ήταν πάντα γεμάτη κόσμο στα δύο καταστρώματά της. «Όλα αυτά συνετέλεσαν στο να γίνει γνωστός στους κύκλους του Πειραιά, στους επιβάτες αλλά και σε σημαίνοντα τότε πρόσωπα που ταξίδευαν με το πλοίο, είτε σε κάποιο από τα τακτικά του δρομολόγια είτε σε διάφορες ειδικές κρουαζιέρες και χοροεσπερίδες που λάμβαναν χώρα σε αυτό. Θεωρούσε ότι το «Νεράιδα» αποτέλεσε το σκαλοπάτι στο οποίο πάτησε προκειμένου να διευρύνει τις επιχειρηματικές του δραστηριότητες, τον κύκλο και τις γνωριμίες του. Δεν είναι τυχαίο ότι το 1974, οπότε και αποσύρθηκε το καράβι από τα δρομολόγια, δεν ήθελε να το στείλει για παλιοσίδερα και ότι πλήρωνε τους μισθούς του καπετάνιου και του Α΄ μηχανικού του πλοίου ακόμα και μετά τον παροπλισμό του», μας λέει η υπεύθυνη ξεναγήσεων στο πλωτό μουσείο, κ. Αθηνά Σπανάκη το πρωί της Παρασκευής που μας άνοιξε τις πόρτες της Νεράιδας και μας έδειξε ένα πλοίο που αποτελεί από μόνο του ένα κομμάτι της σύγχρονης ιστορίας της ναυσιπλοΐας.

Δεν είναι ανάγκη, όμως, να έχεις έφεση στη ναυτική ιστορία ή να σε ενδιαφέρει η ναυπηγική για να επισκεφτείς το πλωτό μουσείο «Nεράιδα». Είναι τόσο ενδιαφέρουσα η ιστορία του Γιάννη Λάτση αλλά και του ίδιου του πλοίου, που αρκεί να θες να περάσεις μια ώρα διασκέδασης και εκμάθησης «βουτώντας στη λίμνη των αναμνήσεων» μιας μυθικής επιχειρηματικής πορείας που εξελίχθηκε παράλληλα με τη ζωή αυτού του σκαριού.

Το 2007, τέσσερα χρόνια μετά τον θάνατo του Γιάννη Λάτση, η οικογένειά του αποφάσισε την ανακατασκευή και μετατροπή του πλοίου σε πλωτό μουσείο, μια απόφαση που πάρθηκε αφού έφυγε ο Καπετάν Λάτσης από τη ζωή το 2003. Με τη σύσταση του Κοινωφελούς Ιδρύματος Ιωάννη Σ. Λάτση το 2005 αποφασίστηκε και η συγκέντρωση του ιστορικού του αρχείου και η έκθεσή στον χώρο του πλοίου, ως τόπος μόνιμης έκθεσης μέρους του. Οι άνθρωποι που τον γνώριζαν πιστεύουν ότι κάτι τέτοιο θα του έδινε μεγάλη χαρά, το Νεράιδα έχει και πάλι ζωή!

01

11

Μαζί με εμάς που αντικρίζουμε με δέος το καλοφτιαγμένο σκαρί που βρίσκεται δεμένο στη Μαρίνα Φλοίσβου, το επισκέπτονται παλιοί επιβάτες, πρώην εργαζόμενοι στον Όμιλό του, σχολικές τάξεις και πάρα πολλοί άνθρωποι που τους ενδιαφέρει τόσο η ιστορία του σπουδαίου Έλληνα επιχειρηματία, όσο και η γενικότερη ιστορία της ναυτιλίας από το 1950 και μετά.

Το Π.Μ.Ν. (aka πλωτό μουσείο «Νεράιδα») βρίσκεται σε κεντρικό σημείο της Μαρίνας Φλοίσβου πράγμα που το κάνει εύκολα προσβάσιμο σε όλους και αποτελεί μία εκπληκτική εναλλακτική οικογενειακής βόλτας για όσους θέλουν να βρεθούν μέσα σε ένα μυθικό καράβι αλλά και να μάθουν στα παιδιά τους πώς ο ελληνικός εφοπλισμός κάλυπτε τις ανάγκες των νησιωτών.

Ηistory Class

«Τι πιστεύετε ότι προσφέρει στη νέα γενιά που το επισκέπτεται;» ρωτήσαμε την κ. Σπανάκη. «Προσφέρει πολλά∙ κατ΄ αρχάς από συναισθηματικής απόψεως, δίνει την ευκαιρία στον επισκέπτη και την επισκέπτρια να ταξιδέψουν σε μια άλλη εποχή, όταν οι ρυθμοί της ζωής ήταν τελείως διαφορετικοί και οι έννοιες της απόστασης και του ταξιδιού περιείχαν άλλα νοήματα. Από άποψη γνωστική, αποτελεί μια από τις λίγες ευκαιρίες στη χώρα μας όπου κανείς μπορεί να έλθει σε επαφή με την έννοια της επιχειρηματικής ιστορίας, της μόνιμης δηλαδή έκθεσης τεκμηρίων που παρουσιάζουν την πορεία ενός ανθρώπου που έδρασε σχεδόν σε ολόκληρη τη διάρκεια του 20ού αιώνα σε διαφορετικές επιχειρηματικές αλλά και γεωγραφικές περιοχές. Τέλος, θεωρούμε ότι σε πολλά σημεία της έκθεσης μπορούν να βρεθούν αναλογίες με τη σημερινή εποχή, αναλογίες όχι του τύπου «η ιστορία επαναλαμβάνεται», αλλά περισσότερο κάποιες ομοιότητες σε συγκυρίες, οι οποίες πυροδοτούν την περιέργεια για περαιτέρω ενημέρωση. Για παράδειγμα, η πετρελαϊκή κρίση του 1973 που υπάρχει στη χρονογραμμή του μουσείου έχει κάποια κοινά με τη σημερινή παγκόσμια συνθήκη».

Το «Νεράιδα» δεν είναι απλά μια ενδιαφέρουσα αφήγηση του προσωπικού success story του Γιάννη Λάτση, είναι το μοναδικό στη χώρα μας πλωτό μουσείο με τη δυνατότητα να πραγματοποιεί πλόες. Έχει πλήρωμα, μηχανή, είναι γραμμένο στο ελληνικό νηολόγιο και μπορεί ανά πάσα στιγμή να ταξιδέψει. Για να μπορέσει το πλοίο να υψώσει την ελληνική σημαία, το 2013, το Υπουργείο Ναυτιλίας στην ουσία δημιούργησε μια καινούρια κατηγορία πλοίου, το «πλωτό μουσείο», που δεν υπήρχε προηγουμένως. Άλλο μοναδικό χαρακτηριστικό του «Νεράιδα» είναι οι γραμμές του και η σχεδίασή του που δεν υπάρχουν πια στα καινούρια πλοία και ισορροπούν ανάμεσα στην αυστηρότητα των 50s και στην ρευστότητα των 70s.

Stardust

Στη διάρκεια της ξενάγησης και ενώ βλέπαμε στις προθήκες επιχειρηματικά έγγραφα από την επαγγελματική πορεία του Γιάννη Λάτση, μάθαμε πως αυτό το πλοίο δεν έχει μόνο βαρύτητα για την ιστορία της εξέλιξης και της παντοδυναμίας του εφοπλιστή αλλά έχει και σπουδαίο star dropping στις «αποσκευές» του. Τη δεκαετία του 1950 και του 1960 ο Αργοσαρωνικός, και ειδικότερα η Ύδρα και οι Σπέτσες, ήταν πολύ hot προορισμοί για διασημότητες της εποχής. Η πιο λαμπερή στιγμή του πλοίου ήταν όταν πρωταγωνίστησε στην εμβληματική ταινία του 1957 «Το Παιδί και το Δελφίνι» με πρωταγωνιστές τη Σοφία Λόρεν, τον Άλαν Λαντ και τον Κλίφτον Γουέμπ. Άλλες προσωπικότητες της εποχής που περπάτησαν στα καταστρώματα της «Νεράιδας» ήταν η πριγκίπισσα Σοράγια του Ιράν, προς τιμήν της οποίας είχε δοθεί νυχτερινή δεξίωση πάνω στο πλοίο τον Ιούνιο του 1960, δύο σοβιετικοί κοσμοναύτες πολύ γνωστοί εκείνη την εποχή, οι Αλεξέι Λεόνοφ και Πάβελ Μπελιάγεφ. Μάλιστα, ο Λεόνοφ ήταν ο πρώτος άνθρωπος που περπάτησε έξω από το διαστημόπλοιο στο αχανές διάστημα με ειδική στολή το 1965. Από Έλληνες , ο Νικόλαος Πλαστήρας, ο Σοφοκλής Βενιζέλος και άλλοι πολιτικοί της εποχής, αλλά και αρκετοί παλιοί ηθοποιοί του ελληνικού κινηματογράφου ταξίδεψαν με αυτό, καθώς το Νεράιδα εμφανίζεται σε πολλές ελληνικές ταινίες, όπως: «Τζένη-Τζένη» με την Τζένη Καρέζη, «Τύφλα να ‘χει ο Μάρλον Μπράντο» με τον Θανάση Βέγγο, «Ο Τρελοπενηντάρης» με τον Λάμπρο Κωνσταντάρα και άλλες.

Η πιο συνηθισμένη ερώτηση που κάνουν όσοι επισκέπτονται το πλωτό μουσείο είναι αν μπορούν να ταξιδέψουν με αυτό και η αλήθεια είναι πως εκτός από κοινή είναι και άκρως λογική ερώτηση καθώς το πλοίο είναι αξιόπλοο. Ταξιδεύει όμως μόνο με το πλήρωμά του για να μεταβεί σε άλλα λιμάνια και να ανοίξει εκεί σαν μουσείο ή για λόγους συντήρησης. Με την ένταξή του στο ελληνικό νηολόγιο το 2013, έχει πραγματοποιήσει ταξίδια σε: Αίγινα, Μέθανα, Πόρο, Ύδρα, Ερμιόνη, Σπέτσες. Τα επόμενα χρόνια επισκέφθηκε το Ναύπλιο, το Λεωνίδιο, τον Πειραιά και φυσικά το Κατάκολο, τη γενέτειρα του Γιάννη Λάτση.

Τhe Treasures

Mόλις ολοκληρώνεται η ξενάγηση πάνω στην πρώτη αίθουσα του πλοίου «πέφτουμε πάνω» σε μια παλιά τιμονιέρα. Εκτίθεται στον προθάλαμο του μουσείου μαζί με τον τηλέγραφο και τη μαγνητική πυξίδα, είναι τόσο επιβλητική που το μάτι μας δεν μπορεί παρά να διαβάσει την επιγραφή με την ιστορία της. Ήταν η τιμονιέρα της «τυχερής» Νεράιδας. Στην αίθουσα επιχειρηματικής ιστορίας τα βλέμματα τραβά το ομοίωμα της δράγας ή βυθοκόρου, που ήταν μέρος του εξοπλισμού της κατασκευαστικής εταιρίας του Γιάννη Λάτση η οποία δραστηριοποιήθηκε στη Σαουδική Αραβία τις δεκαετίες του 1970 και του 1980. Είναι ένα πλωτό μέσο που χρησιμοποιείται για εκβαθύνσεις που γίνονται στο πλαίσιο διαμόρφωσης λιμενικών εγκαταστάσεων. Ανάμεσα στα δεκάδες εκθέματα που υπάρχουν στις προθήκες είναι και μέρος της έκδοσης «Στα αγαπημένα μου εγγόνια» που είχε δημιουργήσει ο Γιάννης Λάτσης προς το τέλος της ζωής του και είχε αφιερώσει στα εγγόνια του. Σε αυτή έχει συγκεντρώσει αποφθέγματα δικά του ή και άλλων τα οποία κληροδότησε στα εγγόνια του ως οδηγίες για το ταξίδι της ζωής και είναι ίσως η πιο συγκινητική «στάση» που κάναμε στη διάρκεια της περιήγησης.

Φεύγοντας από αυτό το κομμάτι ιστορίας που είναι «δεμένο» στην προβλήτα του Φλοίσβου, ανεβήκαμε και στο κατάστρωμα. Είναι ανοιχτό στο κοινό μόνο στο πλαίσιο ειδικών εκδηλώσεων και θεματικών ξεναγήσεων αλλά εμείς πήραμε τις στριφογυριστές σκάλες και νιώθοντας τις ακτίνες του ήλιου στο πρόσωπό μας, βρεθήκαμε για λίγο νοητά στην Ύδρα της δεκαετίας του ’50, γίναμε η «Φαίδρα» που τραγουδάει το «Τι είναι αυτό που το λένε αγάπη» και η αύρα της «Νεράιδας» μας μάγεψε. Κυριολεκτικά και μεταφορικά.

Eίναι πληκτική η ιστορία; Όχι όταν είναι δοσμένη με έναν τόσο παραστατικό και διαδραστικό τρόπο όσο μέσα στο Nεράιδα. Aξίζει κάποιος να μάθει τη συγκεκριμένη; Φυσικά, ειδικά αν νοσταλγεί παλαιότερες δεκαετίες ή αν θέλει να ξαναζωντέψει αγαπημένες αναμνήσεις. Καθώς ανεβαίνεις στο σκαρί του Νεράιδα δεν πραγματοποιείς απλώς μια επίσκεψη σε ένα θρυλικό και σημαντικό πλοίο των ελληνικών θαλασσών, αλλά ανακαλύπτεις βήμα βήμα ένα ολόκληρο κόσμο, γεμάτο από συναρπαστικές αφηγήσεις, τεκμήρια και γεγονότα. Γίνεσαι κομμάτι του οράματος που διαχρονικά παρακινούσε τον ελληνικό εφοπλισμό να διευρύνει συνεχώς τα όριά του.

Το Νεράιδα δεν είναι απλώς ένα μουσειακό έκθεμα, είναι μια εμπειρία. Βίωσέ τη.

Info: www.neraida.org