28 χρόνια χωρίς τη Βουγιουκλάκη: Γιατρέ της Αλίκης πόσο σας άλλαξε ως άνθρωπο το «Λιζάκι» το 1996;

Μόνο μια Αλίκη θα μπορούσε να υποδυθεί τόσο άψογα τη Βουγιουκλάκη και εκείνη ήταν τόσο σύνθετη ως προσωπικότητα που πολλές φορές ήθελε να συστήνεται ως «Λιζάκι» για να εξισορροπήσει το εκτόπισμα και να τονίσει την απλότητα της πολυπλοκότητάς της.

23 Ιουλίου 1996. Η Αλίκη Βουγιουκλάκη μάς την έσκασε και μαζί της πήρε και ένα κομμάτι της ελπίδας και της νιότης σε όλα τα επίπεδα που μπορεί αυτή η νιότη να υπάρξει. Η γυναίκα που δήλωνε ο «άντρας της ζωής μου είμαι εγώ» σε εκείνο το «Έγκλημα της Δευτέρας» στη φίλη της Μαλβίνα Κάραλη, πάλεψε με απίστευτη γενναιότητα τον μεγαλύτερο φόβο της -ίσως- μετά τη φθορά: τον θάνατο. Ο οποίος θάνατος γοητεύτηκε τόσο πολύ από το «Λιζάκι» που την ήθελε μαζί του πολύ πρόωρα και σε σύντομο χρονικό διάστημα.

Αρέσει, δεν αρέσει σε κάποιους, η Αλίκη δεν ήταν απλώς μια ηθοποιός. Ήταν ένα πολιτιστικό φαινόμενο που διαμόρφωσε την ελληνική ποπ κουλτούρα για δεκαετίες. Οι ταινίες της, οι ατάκες της, το στυλ της, όλα έγιναν αναπόσπαστο κομμάτι της ελληνικής ταυτότητας και αν αναρωτιέται κανείς το γιατί μπορεί κάλλιστα να ρωτήσει κάποιο μέλος από την οικογένειά του. Δεν υπάρχει ούτε μία περίπτωση να μην έχει δει ταινία με την Αλίκη.

10 σκληρές αλήθειες της Αλίκης Βουγιουκλάκη με δικά της λόγια - Σαν σήμερα θα ήταν 90 ετών

Ο θάνατός της πριν από 28 χρόνια σηματοδότησε την απώλεια ενός κομματιού της ελπίδας και της νιότης, της αθωότητας και της ξεγνοιασιάς που η Αλίκη αντιπροσώπευε. Ήταν η απώλεια ενός κομματιού της Ελλάδας που ονειρευόταν, αγαπούσε και πίστευε σε ένα πιο αισιόδοξο μέλλον.

Δύο χρόνια μετά τη συνέντευξη που μου παραχώρησε ο γιατρός της από την οποία προέκυψε το «Γιατί κοιτάτε κυρία Βουγιουκλάκη; Γιατί γιατρέ; Απαγορεύεται; Η Αλίκη παρέμεινε Λίζα μέχρι το τέλος» ο Παθολόγος Σωτήρης Αδαμίδης αποδέχθηκε την πρόσκλησή μου να μιλήσει για τα 28 χρόνια χωρίς την Αλίκη και εκτός από το ότι μιλάει για την ασθενή του σε χρόνο Ενεστώτα, δίνει και μια δεύτερη ανάγνωση στο:

-«Θα θέλατε κάτι άλλο κυρία Βουγιουκλάκη;»

-«Να ζήσω κύριε Αδαμίδη. Να ζήσω».

Κύριε Αδαμίδη, η Αλίκη Βουγιουκλάκη στάθηκε με περίσσεια γενναιότητα μπροστά σε ένα πρόβλημα υγείας που εξελίχθηκε ραγδαία και της στέρησε τη ζωή. Πώς και τίνι τρόπω σάς έκανε καλύτερο άνθρωπο το «Λιζάκι»;

Όλους αυτούς τους μήνες που ήμουν δίπλα της και παρακολουθούσα τις ψυχολογικές εναλλαγές και μεταπτώσεις της παρατήρησα κάτι απλό. Ότι όπως την είχαμε γνωρίσει εκατομμύρια Έλληνες μέσα από τις ταινίες της, έτσι ήταν και στη ζωή της. Η υποκριτική της δεινότητα ήταν τόσο τεράστια και αληθινή, όπως και το ταλέντο που καθόριζε και την ίδια της την ύπαρξη. Η ασθενής που είδα μπροστά μου με έκανε καλύτερο άνθρωπο μέσω της απλότητάς της εν προκειμένω. Όταν βλέπεις μια γυναίκα με τέτοιο εκτόπισμα, έναν ζωντανό μύθο που μπροστά του έχει υποκλιθεί όλη η Ελλάδα, να είναι τόσο απλή, αυτό μαρτυρά πολλά πράγματα για εκείνη. Εκείνη η απλότητα συνδυαστικά με το γνωστό λοξό της χαμογελάκι -που χάριζε πάντα γενναιόδωρα κατά την επίσκεψη, αυτό μεταδίδει συναισθήματα που οπωσδήποτε σε κάνουν καλύτερο άνθρωπο. Και με αυτή την έννοια προφανώς με έκανε καλύτερο άνθρωπο η Αλίκη.

Τι εννοούμε όταν λέμε δικαίωμα στην αξιοπρέπεια του ασθενούς και πώς ένας γιατρός συμβάλλει σε αυτή τη συνθήκη; Πιστεύετε πως τα μέσα της εποχής υπονόμευσαν άθελά τους το δικαίωμα στην εν λόγω αξιοπρέπεια της Αλίκης Βουγιουκλάκη;

Αξιοπρέπεια του ασθενούς σημαίνει να σέβεται ο γιατρός τα όρια που ο κάθε ασθενής βάζοντάς τα, νιώθει ότι ο γιατρός δεν του κρύβει την αλήθεια ενώ την ίδια ώρα τον ενημερώνει με διάκριση για το πρόβλημά του. Σημαίνει να κατανοεί ο γιατρος και να σέβεται αυτά τα όρια, λειτουργώντας ανεξαρτήτως ειδικότητος ως ιδανικός ψυχολογικά ερμηνευτής των όσων συμβαίνουν σε κάθε σχέση γιατρού /ασθενούς. Σημαίνει να μπορεί ο γιατρός να «μπαίνει» όπως λέει ο λαός στη θέση του.

Ναι. Νομίζω οτι τα Μ.Μ.Ε. υπερέβαλαν σε αυτό όσον αφορά στην Αλίκη λόγω της τεράστιας δίψας του κοινού της για ενημέρωση.

Γιατί κοιτάτε κυρία Βουγιουκλάκη; Γιατί γιατρέ; Απαγορεύεται; Η Αλίκη παρέμεινε Λίζα μέχρι το τέλος

Πιστεύετε πως ο θάνατός της συγκίνησε επιπλέον για τον λόγο του ότι η απώλειά της σηματοδοτούσε και την απώλεια της ελπίδας και της ανεξάντλητης νιότης;

Καταρχάς, για την Αλίκη όταν μιλάω χρησιμοποιώ τον Ενεστώτα. Όχι Αόριστο. Όχι παρελθοντικό χρόνο. Δεν υπάρχει τετελεσμένο. Την έχω κρατήσει ζωντανή μέσα μου. Ίσως ισχύει αυτό που λένε περί παρουσίας/ απουσίας. Ίσως και η απουσία της Αλίκης να είναι τελικά πιο ηχηρή από την παρουσία της. Η Αλίκη δεν αντιπροσώπευε απλά τη νεότητα. Ήταν η νιότη. Και αυτό φαίνονταν σε κάθε της ρόλο αλλά και εκτός οθόνης. Οπότε με μια ρομαντική έννοια θα μπορούσε και να «πάρει» κομμάτια ελπίδας μαζί της.

Ποιες ήταν οι μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίσατε ως γιατρός στην αντιμετώπιση της μη αναστρέψιμης κατάστασης της Αλίκης Βουγιουκλάκη;

Η μεγαλύτερη πρόκληση ήταν η θεραπευτική. Το να βρούμε μια θεραπεία που θα μπορούσε να αντιμετωπίσει τη δύσκολη ασθένεια από την οποία έπασχε. Μια άλλη πρόκληση, για εμένα προσωπικά, ήταν η αντιμετώπιση στο επικοινωνιακό κομμάτι, που αφορούσε στον κόσμο που διψούσε να ενημερωθεί για εκείνη.

Αναφορικά με το πρώτο σκέλος και τη θεραπεία, έγινε σαφέστατα κάτι πρωτοποριακό το οποίο είχε όντως αποτέλεσμα στην αρχική εστία της νόσου. Δεν είχε όμως και στις επεκτάσεις της νόσου σε άλλα όργανα. Έχοντας περιορισμένο χρόνο, θελήσαμε να έχει την ποιότητα ζωής που κάθε Έλληνας θα ήθελε να έχει. Και που κάθε ασθενής αξίζει να έχει.

Πώς διαχειριστήκατε την επικοινωνία με την ίδια και το περιβάλλον της; Πόσο σημασία έχει ένας γιατρός να διατηρεί την ελπίδα στον ασθενή αλλά και στο περιβάλλον του;

Το να συνδυάζεις την ενημέρωσή σου, την αλήθεια, την επιστήμη, και παράλληλα να δίνεις την ελπίδα στον ασθενή και στο περιβάλλον του αλλά και σε όλον τον κόσμο που ενδιαφέρεται για εκείνη, για το πώς περιμένεις να εξελιχθεί η κατάστασή της είναι από τα πιο δύσκολα στοιχήματα για έναν γιατρό. Αυτό απαιτεί μια εντελώς διαφορετική νοοτροπία. Που καταργεί την έννοια της απώλειας και του θανάτου. Ένας άνθρωπος που πιστεύει ότι «δεν υπάρχει ο θάνατος» έτσι όπως τον αντιλαμβανόμαστε, μπορεί να λειτουργήσει αποτελεσματικά σαν γιατρός και στο ψυχολογικό -και υψίστης σημασίας σκέλος. Το να μη στερεί την ελπίδα, κυνηγώντας προφανώς πάντα την επιστημονική ενημέρωση με ακρίβεια είναι μη διαπραγματεύσιμο για εμένα.

Ποιος ήταν ο ρόλος σας ως γιατρός στην υποστήριξη της ψυχολογίας της; Τι είδους συζητήσεις είχατε μαζί της και πώς τη βοηθούσατε να διαχειριστεί το άγχος και τον φόβο;

Θυμάμαι ότι κάθε φορά που έμπαινα στο δωμάτιο όπου νοσηλεύονταν είχε πάντα το χαμόγελό της. Το οποίο δεν υπήρχε την πρώτη εβδομάδα που είχαμε γνωριστεί. Όχι ότι είχε «χαθεί» -για να το θέσω πιο σωστά -απλά ήταν πιο «σφιγμένο». Μετά από μια ειλικρινή ενημέρωσή της, που επεκτάθηκε και σε κουβέντα με ανθρώπινο χαρακτήρα πέρα από γνωμάτευση, πιστεύω πως το χαμόγελό της παγιώθηκε. Δεν υπήρχε η -λογική- αρχική δυσπιστία της ενημέρωσης και αυτό το κομμάτι της ανθρώπινης επαφής την έκανε να ανοιχτεί περισσότερο και να λειτουργήσει πιο φιλικά. Και αυτό είχε θετικό αντίκτυπο στην ψυχολογία της και στα περί ποιότητας της ζωής που προαναφέραμε.

Τι ρόλο έπαιξε η πίστη της στον Θεό, τη στιγμή που ήξερε πως ιατρικά δεν υπάρχουν ελπίδες;

Η πίστη της στον Θεό ήταν σπουδαία και επειδή έχω κι εγώ την ίδια πίστη μπορούσαμε να μιλήσουμε και σε αυτή τη βάση. Η πίστη δεν είναι απλά μια τυπική ελπίδα. Η πίστη στον Θεό είναι κάτι πολύ πιο ουσιαστικό και βαθύτερο. Είναι κάτι που καταργεί τον θάνατο. Που πιστεύει σε πράγματα τα οποία δεν οδηγούν στην απαξίωση αλλά στην πλήρη αξίωση της ανθρώπινης ζωής με την έννοια ότι δεν είμαστε μηδενικά και δεν τελειώνει τίποτα αν χαθεί η ζωή. Ο άνθρωπος, ο κάθε ασθενής, έχει την ανάγκη να πιστέψει πως θα ξεπεράσει τη δυσκολία και θα επιβιώσει. Και έχει κάθε δικαίωμα να το κάνει. Ποιος θα μπορούσε να το στερήσει αυτό;

Άραγε, πίστευε ότι θα τη σκαπουλάρει;

Δεν νομίζω ότι η Αλίκη δεν γνώριζε τη σοβαρότητα της κατάστασης αλλά διατηρούσε την ελπίδα. Έδειχνε συνειδητοποιημένη αλλά και αισιόδοξη και μέσα από αυτά τα στοιχεία προέκυπτε εκείνο το λοξό χαμογελάκι -που ήταν σήμα κατατεθέν της και το οποίο έβλεπα όσο καιρό είχαμε το Λιζάκι στην κλινική στο Ιατρικό Κέντρο Αθηνών. Την ελπίδα της πιστεύω πως τη διατήρησε μέχρι το τέλος.

Κύριε Αδαμίδη, αν θα μπορούσατε να «απομαγνητοφωνήσετε» μια σιωπή της Αλίκης Βουγιουκλάκη, ποια θα ήταν αυτή;

Η ηχηρή σιωπή που προέκυψε από τα μάτια της μετά τον εξής διάλογο:

-«Θα θέλατε κάτι άλλο κυρία Βουγιουκλάκη;»

-«Να ζήσω κύριε Αδαμίδη. Να ζήσω»

Σε ελεύθερη μετάφραση αυτές οι 6 λέξεις συνοψίζουν τη δίψα της για ζωή και επιμένω να χρησιμοποιώ Ενεστώτα γιατί εδώ και 28 χρόνια η Αλίκη Βουγιουκλάκη υπάρχει και υπάρχει πιο «ηχηρά» από ό, τι υπήρξε. Οπότε ναι, θα χρησιμοποιήσω μια ατάκα της και θα πω πως «μας την έσκασε». Και αυτή ήταν μια από τις σιωπές που πιθανότατα απομαγνητοφωνήσαμε όλοι μας κυρία Μιμηγιάννη.