Interoception:Η «κρυφή» αίσθηση και η φράση «εμπιστεύσου το ένστικτό σου» που έχει επιστημονική βάση

Έχεις νιώσει ποτέ «πεταλούδες στο στομάχι» πριν από μια σημαντική στιγμή; Ή ένα κύμα ηρεμίας αφού πήρες μια βαθιά ανάσα; Αυτές είναι παραδείγματα ενδοδεκτικών σημάτων -φυσικά σήματα από το σώμα σου που επηρεάζουν τα συναισθήματά σου και πιθανόν να επηρεάζουν και τις επιλογές σου.

Αλλά όταν χρειάζεται να πάρεις μια δύσκολη απόφαση, πρέπει να εμπιστευθείς το ένστικτό σου ή μήπως είναι καλύτερα να το αγνοήσεις; Η απάντηση δεν είναι απλή και εξαρτάται από το πώς αισθάνεσαι, από τις περιστάσεις, αλλά και από την ικανότητά σου να αναγνωρίζεις με ακρίβεια τα σήματα του σώματός σου.

Τι είναι η ενδοδεκτικότητα (interoception);

Η ενδοδεκτικότητα, γνωστή και ως η «κρυφή» αίσθηση (Εκτός από τις πέντε βασικές αισθήσεις: όραση, ακοή, αφή, γεύση και όσφρηση, υπάρχους κι άλλες οι οποίες αναφέρονται συχνά ως «κρυφές» ή «εσωτερικές» αισθήσεις), είναι η ικανότητα να αντιλαμβάνεσαι τα σήματα που προέρχονται από το εσωτερικό σου σώμα -όπως ο χτύπος της καρδιάς σου, η αναπνοή σου ή το πότε πεινάς ή διψάς.

Αυτά τα σήματα είναι σημαντικά για να διατηρείς την ισορροπία του σώματός σου -όπως το να πίνεις νερό όταν διψάς. Παράλληλα, παίζουν βασικό ρόλο στη συναισθηματική σου εμπειρία. Πολλές θεωρίες για τα συναισθήματα υποστηρίζουν ότι το πώς αντιλαμβάνεσαι αυτά τα σήματα επηρεάζει το πώς νιώθεις. Ωστόσο, ο τρόπος που ερμηνεύεις τα σήματα αυτά εξαρτάται από το πλαίσιο: οι «πεταλούδες» στο στομάχι μπορεί να σημαίνουν άγχος πριν από μια παρουσίαση ή ενθουσιασμό πριν από ένα πρώτο ραντεβού.

Ίσως δεν αισθάνεσαι τίποτα ή, αντίθετα, μπορεί να τον νιώθεις πολύ καθαρά. Σε άλλες περιπτώσεις, ίσως νομίζεις ότι τον αισθάνεσαι, ενώ στην πραγματικότητα δεν είναι αλήθεια. Έρευνες δείχνουν ότι οι άνθρωποι διαφέρουν πολύ στην ακρίβεια με την οποία αντιλαμβάνονται τα σήματα του σώματός τους. Αυτές οι διαφορές επηρεάζουν το πώς διαχειρίζεσαι τα συναισθήματά σου και πώς παίρνεις αποφάσεις.

Πώς η ενδοδεκτικότητα επηρεάζει τις αποφάσεις σου;

Όπως διαβάζουμε στο Psychology Today, η φράση «εμπιστεύσου το ένστικτό σου» έχει επιστημονική βάση. Έρευνες δείχνουν ότι τα σωματικά σήματα -ιδιαίτερα ο ρυθμός της καρδιάς- μπορεί να επηρεάζουν τις αποφάσεις σου, ειδικά όταν υπάρχουν ρίσκα.

Η θεωρία των σωματικών δεικτών:

• Ο Antonio Damasio και οι συνεργάτες του υποστήριξαν ότι τα φυσιολογικά σήματα, όπως οι «σωματικοί δείκτες», καθοδηγούν τις αποφάσεις μας σε αβέβαιες καταστάσεις.
• Σε ένα πείραμα με τίτλο Iowa Gambling Task, οι συμμετέχοντες παρουσίασαν φυσιολογικές αντιδράσεις, όπως ιδρώτα, όταν έρχονταν αντιμέτωποι με ριψοκίνδυνες αποφάσεις. Αυτές οι αντιδράσεις φαίνεται να τους βοηθούσαν να αποφεύγουν κακές επιλογές, πριν καν μπορέσουν να εξηγήσουν τον λόγο.

Οι άνθρωποι που έχουν έντονες φυσιολογικές αντιδράσεις (όπως αυξημένο καρδιακό ρυθμό) συνήθως είναι πιο επιφυλακτικοί και αποφεύγουν ρίσκα που μπορεί να οδηγήσουν σε αρνητικά αποτελέσματα.

Είναι πάντα καλή ιδέα να ακολουθείς το ένστικτό σου;

Το να «ακολουθείς την καρδιά σου» μπορεί να μην είναι πάντα η καλύτερη λύση. Άτομα που είναι υπερευαίσθητα στα σήματα του σώματος, όπως εκείνα με διαταραχή πανικού, συχνά υπεραναλύουν τα σήματα αυτά και παίρνουν χειρότερες αποφάσεις. Για παράδειγμα, μπορεί να αντιλαμβάνονται μια φυσιολογική αύξηση στους παλμούς της καρδιάς ως απειλητική, κάτι που μπορεί να τους αποτρέπει από δραστηριότητες όπως η άσκηση.

Επιπλέον, τα εσωτερικά σήματα φαίνεται να επηρεάζουν περισσότερο τις αποφάσεις που σχετίζονται με υψηλό ρίσκο. Στις καθημερινές επιλογές, βασίζεσαι περισσότερο στη λογική.

Τι να κάνεις;

Παρόλο που το να «εμπιστεύεσαι το ένστικτό σου» ακούγεται γοητευτικό, πολλοί παράγοντες επηρεάζουν τις αποφάσεις σου. Τα σωματικά σήματα δεν είναι πάντα αξιόπιστα και σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να σε παραπλανήσουν, ιδιαίτερα αν έχεις την τάση να υπεραναλύεις ή αν βιώνεις έντονα συναισθήματα.

Την επόμενη φορά που θα πάρεις μια μεγάλη απόφαση, άκου την καρδιά σου, αλλά μην διστάσεις να ακολουθήσεις τη λογική σου αν αυτή σου φαίνεται σωστότερη.